Hà Nội (TTXVN 9/9/2023)
Năm 2023 là một năm đặc biệt, đánh dấu mốc quan trọng trong quan hệ song phương giữa Việt Nam và Vương quốc Anh khi hai nước kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (11/9/1973-11/9/2023). Trong suốt 50 năm qua, mối quan hệ Việt Nam-Vương quốc Anh không ngừng được củng cố và phát triển, đặc biệt sau khi hai nước ký Tuyên bố chung chính thức nâng tầm quan hệ lên Đối tác chiến lược vào tháng 9/2010, mở ra nhiều khuôn khổ, cơ chế hợp tác giữa hai nước.
* Quan hệ chính trị không ngừng củng cố và phát triển
Ngày 11/9/1973, Vương quốc Anh là một trong những nước phương Tây đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam trong bối cảnh Việt Nam vẫn đang tiến hành cuộc đấu tranh giành độc lập và thống nhất đất nước. Trải qua chiều dài lịch sử, đặc biệt kể từ khi hai nước quyết định nâng quan hệ lên “Đối tác chiến lược” vào năm 2010, quan hệ Việt Nam-Anh đã có những bước phát triển mạnh mẽ trong khuôn khổ đa phương và song phương. Năm 2020, Bộ trưởng Ngoại giao hai nước đã ra Tuyên bố chung nhân kỷ niệm 10 năm thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược (2010-2020) với tầm nhìn hướng tới nâng cấp quan hệ lên mức cao hơn.
Về hợp tác chính trị-ngoại giao, Việt Nam và Anh duy trì thường xuyên các chuyến thăm cấp cao, tăng cường trao đổi và hợp tác ở cấp bộ trưởng và quan chức cấp cao giữa các cơ quan liên quan của chính phủ hai nước, thúc đẩy giao lưu Quốc hội, chính đảng, chính quyền địa phương và nhân dân hai nước. Các chuyến thăm cấp cao được duy trì đều đặn tạo xung lực cho mối quan hệ năng động, tích cực.
Từ năm 2020, dù có những khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, song hai nước vẫn thường xuyên trao đổi các đoàn cấp cao. Về phía Việt Nam có: Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP26), thăm và làm việc tại Vương quốc Anh (tháng 11/2021); Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ thăm chính thức Vương quốc Anh (tháng 6/2022); Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng dự Lễ đăng quang của Nhà vua Anh Charles III diễn ra tại Vương quốc Anh (ngày 4 đến 6/5/2023), sự kiện này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hai nước kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, góp phần tạo xung lực mới phát triển mạnh mẽ, sâu rộng và vững chắc trong những thập kỷ tới…
Về phía Anh có các chuyến thăm Việt Nam của: Bộ trưởng thứ nhất, Bộ trưởng Ngoại giao và Phát triển Anh Dominic Raab (tháng 9/2020, tháng 6/2021); Bộ trưởng Quốc phòng Ben Wallace (tháng 7/2021); Bộ trưởng Chính phủ Anh, Chủ tịch COP26 Alok Kumar Sharma (tháng 2/2022, tháng 8/2022)...
Hai bên cũng tăng cường hợp tác và phối hợp chặt chẽ với nhau trên các diễn đàn đa phương và tổ chức quốc tế, nhất là tại Liên hợp quốc (UN), Diễn đàn hợp tác Á-Âu (ASEM), Hiệp hội các quốc gia Ðông Nam Á (ASEAN), Liên minh châu Âu (EU), Tổ chức Thương mại thế giới (WTO)...
* Hợp tác thương mại-đầu tư là điểm sáng
Hợp tác thương mại-đầu tư là điểm sáng và cũng là trụ cột ưu tiên trong quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam-Anh. Vương quốc Anh hiện là đối tác thương mại lớn thứ 3 tại thị trường châu Âu, thị trường xuất khẩu lớn thứ 9 của Việt Nam và là nhà đầu tư quan trọng của châu Âu tại Việt Nam.
Trong giai đoạn từ 2010-2018, tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu song phương Việt Nam-Anh tăng trung bình 17,8%/năm, cao hơn mức trung bình chung của Việt Nam 10%/năm.
Việc ký Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam với Vương quốc Anh và Bắc Ireland (UKVFTA) vào cuối năm 2020 đã giúp kim ngạch thương mại giữa hai nước tăng gần 11% từ năm 2020 đến năm 2021. Năm 2022, dù đối mặt nhiều khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19, thương mại song phương Việt Nam-Anh vẫn đạt 6,836 tỷ USD, tăng 3% so với năm 2021; trong đó, xuất khẩu sang Anh đạt hơn 6 tỷ USD, tăng 5,2%; nhập khẩu từ Anh đạt 771 triệu USD, giảm 9,2%.
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, 7 tháng năm 2023, tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt Việt Nam và Vương quốc Anh đạt 3,95 tỷ USD, tăng nhẹ 0,5%. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Anh đạt gần 3,5 tỷ USD, giảm nhẹ 0,1% so với cùng kỳ năm trước. Nhập khẩu của Việt Nam từ Anh đạt 460,1 triệu USD, tăng 6% so với cùng kỳ.
Các mặt hàng xuất khẩu lợi thế của Việt Nam sang Anh bao gồm thủy hải sản, gỗ và các sản phẩm gỗ, hàng dệt may, giày dép, thiếc, máy vi tính, điện thoại và linh kiện điện tử…; các sản phẩm nhập khẩu chính từ Anh là máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất, dược phẩm, hóa chất…
Về đầu tư giữa hai nước, Anh đứng trong top 20 nước hàng đầu có vốn đầu tư FDI tại Việt Nam. Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, lũy kế đến ngày 20/8/2023, Anh có 542 dự án còn hiệu lực đầu tư vào Việt Nam với tổng số vốn đăng ký đạt khoảng 4,288 tỷ USD.
Trong hợp tác phát triển, Anh là một trong những nhà tài trợ hàng đầu của Việt Nam (50 triệu bảng Anh/năm cho giai đoạn 2006-2010), đã hoàn thành Thỏa thuận về Đối tác phát triển (ADP) 10 năm với Việt Nam giai đoạn 2006-2015. Mặc dù từ năm 2016, Anh dừng cung cấp viện trợ phát triển ODA, nhưng Anh vẫn duy trì hỗ trợ cho Việt Nam qua các quỹ phát triển như Quỹ Thịnh vượng, Quỹ Newton, tiếp tục hỗ trợ Việt Nam phát triển công nghệ, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, tăng cường quản trị công, cải thiện môi trường kinh doanh, tăng trưởng xanh, năng lượng tái tạo…
Hợp tác quốc phòng-an ninh giữa hai nước cũng phát triển tích cực. Hai bên trao đổi nhiều đoàn quốc phòng và an ninh, đẩy mạnh hợp tác đào tạo, trao đổi thông tin; hai bên cử Tùy viên Quốc phòng. Những năm gần đây, Anh thường xuyên có tàu hải quân thăm Việt Nam. Bộ Quốc phòng hai nước đã nâng Đối thoại chính sách quốc phòng thường niên lên cấp Thứ trưởng, duy trì 4 phiên họp, luân phiên tại mỗi nước; thiết lập Nhóm công tác về hợp tác quốc phòng, thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực ưu tiên, như về gìn giữ hòa bình trong khuôn khổ Liên hợp quốc (Anh chuyển giao bệnh viện dã chiến thuộc lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Nam Sudan cho Việt Nam)...
Trong lĩnh vực y tế, Việt Nam và Vương quốc Anh đã và đang triển khai các hoạt động hợp tác rất tích cực và hiệu quả thông qua các cơ quan thuộc Chính phủ, các tổ chức phi Chính phủ và các Quỹ của Anh. Đặc biệt, trong bối cảnh đại dịch COVID-19, Anh tích cực hỗ trợ Việt Nam trong tiếp cận vaccine và y tế nói chung khi Anh là một trong những nước đi đầu trong nghiên cứu và chế tạo vaccine phòng, chống dịch bệnh.
Mối quan hệ tương tác giữa nhân dân hai nước thông qua giáo dục là một trong những khía cạnh quan trọng nhất trong quan hệ song phương Việt Nam-Anh. Hợp tác giáo dục giữa hai nước thường xuyên được tăng cường với sự hiện diện của Cơ quan phát triển văn hoá-giáo dục (Hội đồng Anh) tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh; tích cực thúc đẩy sự tham gia của hệ thống các trường hàng đầu của Anh trong liên kết đào tạo cũng như hợp tác xây dựng, phát triển các cơ sở giáo dục đại học tại Việt Nam (bao gồm Đại học Apollo và Đại học Anh tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu và Đào tạo Việt-Anh trong Đại học Đà Nẵng, giai đoạn I của trường Đại học Việt-Anh tại Đà Nẵng). Anh hiện là đối tác hàng đầu của Việt Nam với 74 chương trình giáo dục xuyên quốc gia của 23 trường đại học Anh quốc giúp Việt Nam đào tạo hàng chục nghìn sinh viên bậc đại học và sau đại học ngay tại Việt Nam. Hiện cũng có hơn 12.000 học sinh, sinh viên Việt Nam đang theo học tại các trường của Anh.
Cộng đồng người Việt tại Anh có khoảng 110.000 người (bao gồm cả học sinh, sinh viên Việt Nam đang học tại Anh) nhìn chung sống hòa nhập, ổn định, có những hoạt động tích cực, góp phần củng cố đoàn kết cộng đồng và hướng về xây dựng quê hương.
* Cùng làm sâu sắc hơn quan hệ Đối tác chiến lược
Năm 2023 đánh dấu mốc kỷ niệm 50 năm hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao (11/9/1973-11/9/2023) với nhiều hoạt động ý nghĩa. Mới đây, tại buổi họp báo nhân dịp kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao Vương quốc Anh-Việt Nam và Lễ hội Vương quốc Anh tại Việt Nam, ngày 6/9/2023, Đại sứ Anh tại Việt Nam Iain Frew khẳng định: quan hệ giữa Vương quốc Anh và Việt Nam đang ở mức cao nhất mọi thời đại với rất nhiều tiềm năng trong những năm tới. Đầu năm 2023, Vương quốc Anh đã đạt thỏa thuận gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) mà Việt Nam là thành viên sáng lập. Thỏa thuận mang tính bước ngoặt này bổ sung cho Hiệp định Thương mại Tự do song phương (UKVFTA) và thúc đẩy hơn nữa mối quan hệ thương mại đang phát triển giữa hai nước, trải rộng trên nhiều lĩnh vực, bao gồm nông nghiệp, tài chính, y tế, năng lượng tái tạo và công nghệ. Hợp tác giáo dục hai nước được mở rộng, với mối quan hệ đối tác bền chặt giữa các trường học và tổ chức từ cả hai quốc gia.
Bên cạnh những chương trình hợp tác, trước khi lễ kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao giữa Vương quốc Anh và Việt Nam diễn ra vào ngày 11/9/2023, trong hai ngày 9 và 10/9/2023, Đại sứ quán Anh tại Việt Nam tổ chức Lễ hội Vương quốc Anh tại Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, Hà Nội. Sự kiện này đánh dấu kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao giữa Vương quốc Anh và Việt Nam, thể hiện tình hữu nghị và hợp tác lâu dài giữa hai quốc gia. Tại sự kiện, các nghệ sỹ sẽ phô diễn những tinh hoa, tinh túy nhất của Vương quốc Anh về sáng tạo và văn hóa.
Cùng với sự tham gia của hơn 60 đối tác khác nhau, Lễ hội Vương quốc Anh hứa hẹn mang lại một khoảng thời gian tuyệt vời, là một lễ hội dành cho tất cả mọi người với mục tiêu tôn vinh sự hợp tác đa dạng giữa hai quốc gia, cũng như sự phong phú về văn hóa và nghệ thuật của Vương quốc Anh. Với một loạt các hoạt động hấp dẫn, Lễ hội mang đến cơ hội độc đáo để khám phá những đóng góp và mối liên kết sâu sắc của Vương quốc Anh với Việt Nam.
Sau Thủ đô Hà Nội, Lễ hội Vương quốc Anh sẽ được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh vào ngày 16/9/2023 và tại Đà Nẵng vào ngày 16/10/2023. Với các hoạt động sôi nổi kỷ niệm dấu mốc 50 năm thiết lập quan hệ, Đại sứ Iain Frew tin tưởng rằng đây là cơ hội để kết nối con người hai nước, và để người dân Việt Nam tiếp cận và hiểu sâu sắc hơn về văn hóa Vương quốc Anh…
Nhìn lại chặng đường nửa thế kỷ qua, mối quan hệ hữu nghị, hợp tác tốt đẹp Việt Nam-Vương quốc Anh đã được Chính phủ và nhân dân hai nước chung tay gìn giữ và vun đắp. Những thành tựu đạt được trong nửa thế kỷ qua và với tình hữu nghị, hợp tác đa dạng trên các lĩnh vực, quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam và Vương quốc Anh sẽ tiếp tục phát triển, góp phần tạo xung lực mới cho hợp tác Đối tác chiến lược giữa hai nước./.
Diệp Ninh (tổng hợp)