Ngày 11/6/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc, mở đầu cho phong trào thi đua yêu nước của cả dân tộc. Kể từ đó đến nay, cả nước đã thực hiện hàng trăm phong trào thi đua trên tất cả các lĩnh vực, tạo nên sức mạnh vật chất và tinh thần to lớn, cổ vũ động viên nhân dân vượt mọi khó khăn, gian khổ, làm nên những thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc cũng như trong thời kỳ xây dựng và phát triển đất nước ngày nay.

* Thi đua diệt "giặc đói", "giặc dốt", bảo vệ chính quyền cách mạng
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa vừa ra đời đã phải tập trung giải quyết những nhiệm vụ cấp bách, chống thù trong giặc ngoài, diệt "giặc đói", "giặc dốt", bảo vệ chính quyền cách mạng. Để khích lệ, động viên toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta tiến hành thắng lợi cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược, ngày 11/6/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc, phát động phong trào thi đua yêu nước trên toàn quốc.
Lời kêu gọi thi đua ái quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh được truyền đi như lời hiệu triệu, thôi thúc đồng bào và chiến sĩ cả nước đoàn kết một lòng, phát huy ý chí tự lực, tự cường, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, vượt qua mọi hy sinh, gian khổ, ra sức thi đua, đóng góp sức người, sức của vào sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc.
Các phong trào thi đua đem lại những kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào mục tiêu diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm, nổi bật là các phong trào: “Tuần lễ vàng”, “Bình dân học vụ”, “Hũ gạo cứu đói”, “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”… Cụ thể, phong trào Tuần lễ vàng đã quyên góp được 370 kg vàng và 60 triệu đồng Đông Dương; phong trào Bình dân học vụ sau một năm triển khai đã giúp 2,5 triệu người thoát nạn mù chữ; đến năm 1948 có 6 triệu người và năm 1952 có 10 triệu người biết viết; phong trào Hũ gạo cứu đói góp phần giải quyết kịp thời nhu cầu bức thiết của nhân dân. Đặc biệt, phong trào “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng” đã phát triển mạnh mẽ và sôi nổi chưa từng thấy. Hàng chục vạn đồng bào đã hăng hái ghi tên đi tòng quân hay lên đường đi dân quân phục vụ tiền tuyến... góp phần vào thắng lợi của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

* Thi đua xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và tiến hành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam
Sau năm 1954, nhân dân ta đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và tiến hành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam, tiến tới thống nhất nước nhà. Các phong trào thi đua yêu nước vẫn tiếp tục được triển khai. Đặc biệt, sau khi Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Nghị quyết về “Đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước” (năm 1961), tại miền Bắc, đã có hàng loạt cuộc phát động hưởng ứng thi đua của các ngành, các giới được tổ chức.
Đó là phong trào thi đua “Ba nhất” trong Quân đội với 3 mục tiêu: Nhất về huấn luyện quân sự, rèn luyện kỹ thuật; Nhất về gương mẫu, kỷ luật; Nhất về lao động và sản xuất. Là phong trào “Gió Đại Phong” trong nông nghiệp và phong trào thi đua “Học tập, tiến kịp và vượt hợp tác xã Đại Phong” với năm mục tiêu: Cải tiến kỹ thuật và tăng năng suất; tăng vụ và vỡ hoang; phát triển nhiều ngành, nghề; cải tiến quản lý hợp tác xã; tăng cường công tác chính trị, tư tưởng trong hợp tác xã. Là phong trào “Sóng Duyên Hải” trong công nghiệp với mục tiêu hợp lý hóa sản xuất, cải tiến kỹ thuật. Là phong trào thi đua “Hai tốt” (dạy tốt, học tốt) theo tấm gương điển hình của Trường Phổ thông cấp II Bắc Lý (Lý Nhân, Hà Nam). Ngoài ra còn rất nhiều các phong trào thi đua khác, như: “Ba sẵn sàng” và “Năm xung phong” trong thanh niên; “Ba đảm đang” trong phụ nữ..
Cùng với các phong trào thi đua xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, ở miền Nam các phong trào thi đua “Bám đất giữ làng”, “Một tấc không đi, một ly không dời”, phong trào “Giết giặc lập công”, “Dũng sĩ diệt Mỹ”, “Tìm Mỹ mà đánh, tìm Ngụy mà diệt”... cũng phát triển rộng khắp.
Các phong trào thi đua yêu nước đã phát huy cao độ truyền thống yêu nước, anh hùng, củng cố niềm tin mãnh liệt vào chiến thắng, tạo sự thống nhất tư tưởng và hành động, động viên mọi tầng lớp nhân dân tích cực chiến đấu, lao động, sản xuất. Qua đó, góp phần đánh thắng hai cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc cùng các chiến lược chiến tranh đặc biệt, chiến tranh cục bộ, Việt Nam hóa chiến tranh ở miền Nam do đế quốc Mỹ và tay sai tiến hành. Từ đó, đưa đến đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Qua các phong trào thi đua yêu nước giai đoạn này, xuất hiện nhiều tập thể, cá nhân tiêu biểu, như: Mười nữ thanh niên xung phong hy sinh ở ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh); 12 nữ chiến sĩ “Tiểu đội thép” anh dũng hy sinh ở Truông Bồn (Nghệ An); Anh hùng Trịnh Tố Tâm với 53 lần được tặng danh hiệu “Dũng sĩ diệt Mỹ”; các anh hùng liệt sĩ Nguyễn Viết Xuân, Nguyễn Văn Trỗi, Bùi Ngọc Dương, Vũ Xuân Thiều, Đặng Thùy Trâm; Anh hùng Lao động Hồ Giáo và nhiều tấm gương sáng ngời khác.

* Tiếp tục đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước trong giai đoạn xây dựng và phát triển đất
Bước vào thời kỳ đổi mới (năm 1986), đặc biệt từ sau khi có Luật Thi đua, khen thưởng (năm 2003) và từ khi thực hiện Chỉ thị số 39-CT/TW ngày 21/5/2004 của Bộ Chính trị (khóa IX) “về việc tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân điển hình tiên tiến”, các phong trào thi đua yêu nước ngày càng được mở rộng trên nhiều lĩnh vực.
Trong những năm gần đây, nhân dân cả nước vẫn đang tiếp tục thực hiện sôi nổi các phong trào thi đua yêu nước. Điển hình là 4 phong trào do Thủ tướng Chính phủ và Hội đồng Thi đua-Khen thưởng Trung ương phát động là: “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”; “Cả nước chung tay vì người nghèo”, “Doanh nghiệp Việt Nam hội nhập và phát triển” và “Cán bộ, công chức, viên chức thi đua thực hiện văn hóa công sở”.
Cùng với các phong trào do Trung ương phát động, các tỉnh, thành phố, các ngành, cách lĩnh vực trong xã hội triển khai nhiều phong trào thi đua, nhiều cuộc vận động, tiêu biểu như: “Lao động giỏi, lao động sáng tạo” (công nhân); “Nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau làm giàu và giảm nghèo bền vững”, “Nông dân thi đua xây dựng nông thôn mới” hay “Nông dân tham gia bảo đảm quốc phòng-an ninh” (nông dân); “Trung thành, sáng tạo, tận tụy, gương mẫu” (cán bộ, công chức); “Thi đua dạy tốt, học tốt” (giáo dục); “Phụ nữ tích cực học tập, lao động sáng tạo, xây dựng gia đình hạnh phúc” (phụ nữ); “Cựu chiến binh gương mẫu” (Cựu chiến binh); “Xung kích, tình nguyện phát triển kinh tế-xã hội và bảo vệ Tổ quốc”; “Đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp” hay “Sinh viên tình nguyện” (thanh niên); “Thi đua quyết thắng” (quân đội); “Công an nhân dân học tập, thực hiện sáu điều Bác Hồ dạy”...
Qua các phong trào thi đua đã có nhiều sáng kiến, mô hình cải tiến kỹ thuật, các giải pháp, biện pháp nâng cao năng suất lao động, hiệu quả công tác được đề ra, góp phần phát huy mọi tiềm lực trong xã hội để xây dựng đất nước. Nhiều tập thể, cá nhân có thành tích tiêu biểu được tôn vinh, khen thưởng kịp thời, trở thành những tấm gương điển hình trong các phong trào thi đua các cấp, mang lại hiệu quả xã hội to lớn.
Có thể thấy, trải qua các thời kỳ cách mạng, lúc thuận lợi, khi khó khăn, song dưới sự lãnh đạo của Đảng, các phong trào thi đua yêu nước đã phát triển ngày càng sâu rộng, trở thành truyền thống quý báu của dân tộc. Thi đua yêu nước đã trở thành động lực to lớn thúc đẩy, cổ vũ nhân dân ta nêu cao tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm vượt qua khó khăn, thử thách, góp phần quan trọng làm nên những thắng lợi vĩ đại trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc trước đây cũng như trong sự nghiệp đổi mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay./.

          Minh Duyên (tổng hợp)