Giáo sư sử học Trần Quốc Vượng sinh ngày 12/12/1934, quê quán tại Hà Nam.
Nhắc đến sử gia đương đại, người ta thường nói đến “tứ trụ” lừng danh gồm các giáo sư: Đinh Xuân Lâm, Phan Huy Lê, Hà Văn Tấn và Trần Quốc Vượng. Trong “tứ trụ” này, Giáo sư Trần Quốc Vượng được coi là người khởi nguồn của lịch sử khảo cổ học Việt Nam và là cây đại thụ nghiên cứu về văn hóa dân gian. Giáo sư đã để lại hàng nghìn trang viết có giá trị về lịch sử, khảo cổ học, dân tộc học, tâm lý học, văn học nghệ thuật như: “Việt sử lược”, “Theo dòng lịch sử”, “Cơ sở văn hóa Việt Nam”, “Văn hóa Việt Nam tìm tòi và suy ngẫm”,…
Không chỉ nổi danh là nhà sử học mang tầm cỡ thế giới, Giáo sư Trần Quốc Vượng còn là một nhà Thăng Long học với vốn kiến thức thâm sâu về mảnh đất địa linh nhân kiệt Thăng Long-Hà Nội. Nhiều công trình nghiên cứu của ông trở thành sách gối đầu giường cho nhiều thế hệ sau này, như: “Danh nhân Hà Nội”, “Hà Nội nghìn xưa”, “Đất thiêng ngàn năm văn vật”…
Năm 2012, ông được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học-Công nghệ.
Ông qua đời ngày 8/8/2005.