Việt Nam và Nam Phi thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức ngày 22/12/1993, nhưng từ lâu hai nước đã có mối quan hệ truyền thống, với dấu mốc lịch sử là cuộc gặp giữa đại diện Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và đại diện đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC) vào năm 1955 nhân Hội nghị Bandung, tại Indonesia-hội nghị đánh dấu sự ra đời của Phong trào Không Liên kết.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Việt Nam đã nhận được sự cổ vũ rất lớn về tinh thần từ phía nhân dân Nam Phi cũng như của Đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC). Ngược lại, Việt Nam luôn ủng hộ cuộc đấu tranh của nhân dân tiến bộ Nam Phi và ANC nhằm xỏa bỏ chế độ phân biệt chủng tộc A-pác-thai trước đây cũng như trong sự nghiệp xây dựng một nước Nam Phi mới dân chủ, không phân biệt chủng tộc ngày nay.
Việt Nam luôn coi trọng quan hệ hợp tác hữu nghị truyền thống và xác định Nam Phi là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam tại châu Phi. Những năm qua, quan hệ giữa hai nước đã phát triển trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, thương mại, công nghệ…
Nam Phi hiện là đối tác thương mại và thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam tại châu Phi. Trao đổi thương mại hai nước những năm gần đây đạt trung bình 1,2 tỷ USD/năm. Hai bên còn nhiều tiềm năng hợp tác về du lịch, giao lưu văn hóa, nghệ thuật, giáo dục, khai thác khoáng sản…
Nam Phi là Đối tác vì hợp tác và phát triển đầu tiên và duy nhất của Việt Nam tại châu Phi.