Hà Nội (TTXVN 2/3/2024) Nhận lời mời của Thủ tướng Australia Anthony Albanese và Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phu nhân tham dự Hội nghị Cấp cao Đặc biệt kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN-Australia, thăm chính thức Australia và New Zealand từ ngày 5 đến 11/3/2024. Trong đó, chuyến thăm chính thức Australia diễn ra vào thời điểm Việt Nam và Australia đã kỷ niệm tròn 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm ngoái (26/2/1973-26/2/2023) với rất nhiều hoạt động ý nghĩa. Vì vậy, chuyến thăm lần này góp phần củng cố tình hữu nghị, thúc đẩy hợp tác nhiều mặt giữa hai nước, đưa quan hệ hai nước bước sang một trang phát triển mới.
* 5 thập kỷ quan hệ Việt Nam-Australia phát triển mạnh mẽ và hiệu quả
Việt Nam và Australia chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 26/2/1973. Kể từ đó đến nay, hai nước đã xây dựng một mối quan hệ mạnh mẽ và bền bỉ với lợi ích đa dạng và ngày càng tăng. Hiện nay Việt Nam được coi là một trong những đối tác song phương quan trọng nhất của Australia.
Hợp tác giữa Việt Nam và Australia có những bước phát triển tốt đẹp, nhất là từ khi hai bên nâng cấp quan hệ song phương lên mức Đối tác toàn diện vào năm 2009 và ký Tuyên bố về quan hệ Đối tác toàn diện tăng cường vào năm 2015. Tháng 3/2018, nhân chuyến thăm chính thức Australia của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, hai nước chính thức nâng cấp quan hệ lên mức Đối tác chiến lược, mở ra trang mới trong quan hệ song phương. Từ đây, quan hệ hai nước không ngừng đi vào chiều sâu và hiệu quả.
Trao đổi đoàn, tiếp xúc cấp cao, các cấp diễn ra thường xuyên, góp phần duy trì tin cậy chính trị, đồng thời thúc đẩy hợp tác trong nhiều lĩnh vực giữa hai nước. Về phía Việt Nam, thời gian gần đây có các chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao nổi bật như: Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc điện đàm với Thủ tướng Australia Scott Morrison (tháng 1/2021); Thủ tướng Phạm Minh Chính điện đàm với Thủ tướng Scott Morrison (tháng 5/2021), gặp Thủ tướng Scott Morrison bên lề COP-26 (tháng 11/2021), điện đàm với Thủ tướng Anthony Albanese (18/10/2022), gặp Thủ tướng Anthony Albanese bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN 41 (tại Campuchia, tháng 11/2022) và tại Hội nghị cấp cao G7 mở rộng (tại Nhật Bản, tháng 5/2023); Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ hội đàm trực tuyến với Chủ tịch Hạ viện Australia Tony Smith (tháng 6/2021), thăm chính thức Australia (tháng 12/2022); Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân gặp Toàn quyền David Hurley (tại Philippines, tháng 8/2022); Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn thăm chính thức Australia (tháng 9/2022); Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc gặp Thủ tướng Australia Anthony Albanese bên lề Hội nghị Cấp cao APEC (tại Thái Lan, tháng 11/2022); Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng gặp Toàn quyền David Hurley và Thủ tướng Anthony Albanese tại Lễ nhậm chức Vua Anh Charles III (tháng 5/2023)…
Về phía Australia có: Thủ tướng Scott Morrison thăm chính thức Việt Nam (tháng 8/2019); Bộ trưởng Ngoại giao Marise Payne thăm chính thức (tháng 11/2021); Bộ trưởng Ngoại giao Australia Penny Wong thăm chính thức (tháng 6/2022, tháng 8/2023); Toàn quyền Australia David Hurley thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam (tháng 4/2023); Bộ trưởng Bộ Thương mại và Du lịch Australia Don Farrell thăm, làm việc tại Việt Nam và đồng chủ trì Hội nghị Bộ trưởng Đối tác kinh tế Việt Nam-Australia lần thứ 3 (tháng 4/2023); Thủ tướng Anthony Albanese thăm chính thức Việt Nam (tháng 6/2023)…
Các cơ chế hợp tác song phương giữa hai nước được triển khai linh hoạt cả trực tiếp và trực tuyến. Hiện có trên 20 cơ chế hợp tác song phương được duy trì linh hoạt, trong đó có các cơ chế quan trọng như: họp thường niên hai Thủ tướng, hai Bộ trưởng Ngoại giao, hai Bộ trưởng Quốc phòng, và Hội nghị Đối tác kinh tế và các hợp tác giữa các địa phương.
Về hợp tác đa phương, hai nước hợp tác tốt tại các diễn đàn khu vực và quốc tế như Liên hợp quốc, Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)…
Việt Nam ủng hộ Australia ứng cử vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2013-2014 và Hội đồng Tổ chức Hàng hải Thế giới (IMO) nhiệm kỳ 2016-2017…
Australia ủng hộ Việt Nam làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2014-2016, 2023-2025; thành viên Ủy ban liên Chính phủ Công ước Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) (tháng 7/2022) nhiệm kỳ 2022-2026, phối hợp chặt chẽ trên cương vị đồng Chủ tịch Chương trình Đông Nam Á của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) giai đoạn 2022-2025…
* Hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư có nhiều điểm sáng
Hợp tác kinh tế, thương mại là điểm sáng trong quan hệ hai nước. Việt Nam và Australia đều là những đối tác thương mại hàng đầu của nhau. Hiện Australia là đối tác thương mại lớn thứ 7 của Việt Nam và Việt Nam là đối tác lớn thứ 10 của Australia.
Năm 2021, tổng kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam-Australia lần đầu tiên vượt ngưỡng 12,4 tỷ USD, tăng 49,4% so với năm 2020 bất chấp ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Năm 2022 đạt 15,6 tỷ USD; năm 2023 đạt 13,8 tỷ USD; tháng đầu tiên của năm 2024 đạt 1,25 tỷ USD.
Phía Australia đã mở cửa cho quả vải, xoài, thanh long, nhãn, tôm đông lạnh của Việt Nam, trong khi Việt Nam đang thúc đẩy để Australia cho phép nhập khẩu chanh leo, bưởi. Việt Nam đã mở cửa cho Australia đối với 6 loại quả gồm: cam, quýt, cherry, nho, đào và xuân đào.
Đánh giá về triển vọng giao thương giữa hai nước, các chuyên gia đều cho rằng hai nước đều đứng trước những cơ hội hợp tác lớn bởi hai nước đều là thành viên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) - một thỏa thuận thương mại thế hệ mới bao trùm và cởi mở. Bên cạnh đó, Việt Nam và Australia cũng đã công bố và triển khai thực hiện Chiến lược tăng cường gắn kết kinh tế, kèm theo Lộ trình thúc đẩy quan hệ thương mại và đầu tư giữa hai nước trong giai đoạn 2021-2025. Chiến lược này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ và củng cố hệ thống thương mại toàn cầu dựa trên các yếu tố luật lệ quốc tế, là cơ sở để đẩy mạnh thương mại tự do và cùng hợp tác giải quyết các thách thức chung. Chiến lược tăng cường gắn kết kinh tế hướng tới mục tiêu tăng gấp đôi đầu tư hai chiều và trở thành một trong 10 đối tác thương mại hàng đầu của nhau.
Mới đây, trong cuộc trao đổi với phóng viên Thông tấn xã Việt Nam nhân dịp đầu năm mới 2024, Đại sứ Australia tại Việt Nam Andrew Goledzinowski cho biết, hai lĩnh vực hợp tác có nhiều tiềm năng giữa hai nước hiện nay là khai thác khoáng sản và viễn thông. Australia đang hợp tác với Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam để chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ hoàn thiện pháp luật về khai thác khoáng sản do khai khoáng là lĩnh vực mà Australia có thế mạnh. Phía Australia kỳ vọng có thể hỗ trợ Việt Nam trong việc xây dựng một hệ thống cáp quang đáng tin cậy kết nối Việt Nam với thế giới.
Một trụ cột hợp tác khác trong quan hệ song phương được Đại sứ Goledzinowski đề cập đến là chuyển đổi năng lượng xanh - lĩnh vực đã được tăng cường giữa Australia và Việt Nam trong thời gian qua. Đại sứ Goledzinowski cho biết trong chuyến thăm đến Việt Nam vào tháng 6/2023, Thủ tướng Australia Anthony Albanese đã công bố quan hệ đối tác mới trị giá 105 triệu đôla Australia (AUD) mà phía Australia gọi là "Aus for growth". Quan hệ đối tác này chủ yếu xoay quanh quá trình chuyển đổi năng lượng xanh để hỗ trợ những nỗ lực của Việt Nam xây dựng các chuỗi cung ứng xanh, vì đây sẽ là điều cần thiết để giao thương trong nền kinh tế tương lai. Tiếp đó, vào tháng 8/2023, Bộ trưởng Ngoại giao Australia Penny Wong trong chuyến thăm đến Việt Nam đã công bố gói hỗ trợ trị giá 95 triệu AUD để giúp Việt Nam ứng phó với biến đổi khí hậu, đặc biệt là đối với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Về đầu tư, tính đến hết tháng 12/2023, Australia có 621 dự án đầu tư với tổng vốn đầu tư hơn 2 tỷ USD, đứng thứ 20/143 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, tập trung ở các lĩnh vực chế biến, chế tạo, dịch vụ lưu trú, y tế, trợ giúp xã hội và nông, lâm, thủy sản. Ở chiều ngược lại, Việt Nam có 92 dự án đầu tư sang Australia với tổng vốn đầu tư là 552,7 triệu USD, đứng thứ 11/80 quốc gia và vùng lãnh thổ, chủ yếu trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp, bán buôn bán lẻ, chế biến chế tạo. Các dự án đầu tư tiêu biểu của Việt Nam là: Tập đoàn TH (135 triệu USD), Tập đoàn An Viên (18 triệu USD) ở Bắc Australia; Tập đoàn Vinfast (20 triệu USD) ở Melbourne; VietJet ký thỏa thuận đầu tư hạ tầng sân bay ở Melbourne và đang xúc tiến mở đường bay trực tiếp với các thành phố lớn của Australia (Sydney, Melbourne, Perth…).
Về viện trợ phát triển chính thức (ODA), từ lâu Australia đã luôn dành cho Việt Nam nguồn viện trợ ODA ổn định. Viện trợ phát triển chính thức (ODA) của Australia được triển khai ngay từ năm 1973, chỉ bị tạm dừng một thời gian. Australia còn tham gia hỗ trợ Việt Nam một số cơ sở hạ tầng thiết yếu, như đường dây 500kV Bắc-Nam, hai cây cầu Mỹ Thuận và Cao Lãnh, hệ thống viễn thông và ngân hàng hiện đại... Trong vòng 50 năm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, Australia đã hỗ trợ ODA Việt Nam tổng cộng 3 tỷ AUD (khoảng 47 nghìn tỷ đồng). Những năm gần đây, không ít nước phương Tây cắt giảm, song Australia vẫn giữ ODA cho Việt Nam. Tháng 10/2022, Australia tăng 18% ODA cho Việt Nam, lên mức 92,8 triệu AUD năm 2022-2023. Tháng 5/2023, Australia tiếp tục tăng thêm 2,5% cho Việt Nam lên mức 95,1 triệu AUD. ODA của Chính phủ Australia dành cho Việt Nam tập trung vào các lĩnh vực đổi mới sáng tạo; hỗ trợ sự phát triển và sử dụng có hiệu quả lực lượng lao động có tay nghề cao; tăng cường việc trao quyền kinh tế cho nữ giới, bao gồm đồng bào thiểu số; ứng phó với đại dịch COVID-19; tạo điều kiện thuận lợi và thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân trong phát triển kinh tế-xã hội.
Hợp tác giữa hai nước trong các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, giáo dục-đào tạo, lao động, nông nghiệp... cũng luôn phát triển tốt đẹp và có nhiều tiềm năng. Đáng lưu ý, hai nước đang quan tâm thúc đẩy một số lĩnh vực hợp tác mới như ứng phó biến đổi khí hậu, chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng...
Về giáo dục, Australia bắt đầu trao học bổng cho sinh viên Việt Nam từ tháng 2/1975. Hiện có khoảng 31.000 sinh viên và nghiên cứu sinh Việt Nam đang học tập tại Australia (90% theo diện tự túc). Hai nước đã ký kết hơn 40 chương trình liên kết, đào tạo liên thông, khoảng 200 văn kiện hợp tác, nghiên cứu chung giữa các trường Đại học, viện nghiên cứu hai nước. Tháng 10/2021, hai nước đã ký thỏa thuận bổ sung Chương trình Phát triển Nguồn nhân lực Việt Nam-Australia giai đoạn 2021-2025, trị giá 50,1 triệu AUD.
Hai nước hợp tác tốt trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng thông qua trao đổi đoàn, ký thỏa thuận hợp tác, hợp tác phòng chống tội phạm, quản lý xuất nhập cảnh, chống di cư bất hợp pháp, trao đổi thông tin, kinh nghiệm, đào tạo tiếng Anh... Không quân Hoàng gia Australia đã có 5 lần hỗ trợ vận chuyển bệnh viện dã chiến của Việt Nam tới Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Nam Sudan.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, hai nước đều có thế mạnh và truyền thống phát triển các sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao nhưng ở hai khu vực ngược nhau về mùa vụ và khí hậu. Việt Nam với khí hậu nhiệt đới, nóng, ẩm, mưa nhiều, đất đai màu mỡ có thế mạnh về các sản phẩm nông nghiệp nhiệt đới đa dạng; Australia với khí hậu khô hạn, phần lớn phát triển các sản phẩm nông nghiệp ôn đới, bên cạnh một số vùng nông nghiệp nhiệt đới nhưng trái vụ với Việt Nam. Sự kết hợp giữa hai nước tạo nên các sản phẩm và chuỗi cung ứng có tính chất tương hỗ phục vụ thị trường hai bên đồng thời có thể cùng xuất khẩu sang các thị trường thứ ba. Hai nước đã ký Bản ghi nhớ về thị thực nông nghiệp (tháng 3/2022) và đang tiếp tục đàm phán để sớm đưa vào triển khai.
Tình hữu nghị giữa hai nước còn được vun đắp nhờ sự phát triển tốt đẹp của các cặp địa phương kết nghĩa, như Thành phố Hồ Chí Minh và bang Queensland, Đà Nẵng và Thành phố Gold Coast… Đến nay đã có 15 cặp địa phương kết nghĩa. Các bang và vùng lãnh thổ Australia đẩy mạnh triển khai Chiến lược hợp tác Đông Nam Á, trong đó coi trọng và ưu tiên Việt Nam. 4/8 bang đã mở Văn phòng Thương mại và Đầu tư tại Việt Nam.
Với khoảng 350.000 người (đứng thứ 5 trong số các cộng đồng sắc tộc gốc nước ngoài tại Australia), cộng đồng người Việt Nam ở Australia giữ vai trò cầu nối quan trọng, không thể thiếu trong việc thúc đẩy quan hệ hữu nghị, hiểu biết giữa nhân dân hai nước.
Với điểm tựa là những thành tựu đã đạt được trong nửa thế kỷ qua, chắc chắn, chuyến thăm chính thức Australia và tham dự Hội nghị Cấp cao Đặc biệt kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN-Australia của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính từ ngày 5 đến 9/3/2024 sẽ đưa quan hệ hai nước tới những dấu mốc mới, đem lại lợi ích thiết thực cho nhân dân hai nước, góp phần đảm bảo hòa bình, ổn định và thịnh vượng ở mỗi nước, cũng như của khu vực và thế giới.
Theo Đại sứ Việt Nam tại Australia Phạm Hùng Tâm, chính phủ Australia hiện nay hết sức coi trọng quan hệ với khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam; coi trọng vai trò trung tâm của ASEAN. Ngược lại, Việt Nam cũng coi trọng quan hệ với Australia cũng như vai trò và vị thế của Australia ở khu vực. Quyết tâm và thiện chí của hai bên, cùng những lợi ích chiến lược song trùng sẽ vừa là điểm tựa, vừa là động lực cho quan hệ hai nước tiếp tục phát triển trong thời gian tới./.
Phước An (tổng hợp)
