Giải Nobel Kinh tế 2023 và các giải Nobel Kinh tế trong 10 năm gần đây
Hà Nội (TTXVN 9/10/2023) Chiều ngày 9/10/2023, Viện Hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã công bố giải Nobel Kinh tế năm 2023 thuộc về Giáo sư người Mỹ Claudia Goldin vì nỗ lực của bà trong việc nâng cao hiểu biết về những đóng góp của nữ giới cho thị trường lao động.
* Tôn vinh công trình toàn diện về đóng góp của phụ nữ cho thị trường lao động
Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển cho biết, công trình nghiên cứu của Giáo sư Goldin đã phát hiện những động lực chính dẫn đến sự chênh lệch giới trong thị trường lao động. Thông qua nghiên cứu của mình, bà đã đưa ra báo cáo toàn diện đầu tiên về thu nhập cũng như quá trình tham gia vào thị trường lao động của nữ giới trong nhiều thế kỷ qua. Nghiên cứu của Giáo sư Goldin đã vạch ra các nguyên nhân của những thay đổi và nguyên nhân chính dẫn đến khoảng cách giới.
Ông Jakob Svensson, Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Khoa học Kinh tế, nhấn mạnh hiểu được vai trò của phụ nữ trong thị trường lao động có ý nghĩa quan trọng đối với toàn xã hội. Theo ông, nhờ nghiên cứu mang tính đột phá của Giáo sư Goldin, thế giới đã hiểu nhiều hơn về các yếu tố cơ bản và những rào cản có thể cần phải giải quyết trong tương lai. Nghiên cứu dựa trên dữ liệu tại Mỹ trong 200 năm qua, qua đó cho phép Giáo sư Goldin chứng minh cách thức và lý do dẫn tới sự thay đổi theo thời gian về thu nhập và việc làm của nam giới và nữ giới. Bà đã chứng minh sự tham gia của nữ giới vào thị trường lao động không có xu hướng gia tăng trong suốt thời gian này, mà thay vào đó theo mô hình chữ U. Đặc biệt, sự hiện diện trong thị trường lao động của phụ nữ sau khi họ lập gia đình lại giảm khi thế giới bước vào quá trình chuyển đổi từ xã hội nông nghiệp sang xã hội công nghiệp vào đầu thế kỷ 19. Tuy nhiên, sau đó, sự phát triển của ngành dịch vụ vào đầu thế kỷ 20 đã thúc đẩy tăng tỷ lệ nữ giới trong thị trường lao động. Giáo sư Goldin giải thích mô hình này là kết quả của sự thay đổi cơ cấu và các chuẩn mực xã hội ngày càng phát triển liên quan đến trách nhiệm của phụ nữ trong gia đình.
Trước đó, Giáo sư Goldin được đánh giá là một trong số những ứng cử viên sáng giá cho giải Nobel Kinh tế năm nay. Bà hiện làm việc tại Đại học Harvard (Mỹ), là chuyên gia về lịch sử lao động và kinh tế. Với giải thưởng năm nay, Giáo sư Goldin là nhà nữ khoa học thứ 3 được trao giải Nobel Kinh tế. Cũng đã có 2 tác giả nữ được nhận giải thưởng cao quý này là Elinor Ostrom (năm 2009) và Esther Duflo (năm 2019). Giáo sư Goldin sẽ được nhận phần thưởng trị giá 11 triệu crown Thụy Điển (986.000 USD).
Có tên gọi đầy đủ là Giải thưởng của ngân hàng Sveriges Riksbank dành cho Khoa học Kinh tế để tưởng nhớ Alfred Nobel, giải Nobel Kinh tế không nằm trong hệ thống 5 giải Nobel được lập theo di nguyện của nhà khoa học người Thụy Điển này vào năm 1895. Đây là giải thưởng do Ngân hàng Trung ương Thụy Điển sáng lập và tài trợ bắt đầu từ năm 1968 để kỷ niệm 300 năm thành lập ngân hàng này và cũng để tưởng nhớ Alfred Nobel.
Từ năm 1969 tới năm 2022, đã có 54 giải Nobel Kinh tế được trao cho 92 cá nhân. Người trẻ tuổi nhất từng đoạt giải thưởng danh giá này là bà Esther Duflo (khi đó 46 tuổi), trong khi người cao tuổi nhất từng được vinh danh là nhà kinh tế học Leonid Hurwicz (ở tuổi 90).
* Các giải Nobel Kinh tế trong 10 năm gần đây:
- Năm 2022: Giải Nobel Kinh tế năm 2022 thuộc về bộ 3 nhà kinh tế người Mỹ gồm Ben S. Bernanke, Douglas W. Diamond, và Philip H. Dybvig nhờ nghiên cứu về ngân hàng và các cuộc khủng hoảng tài chính. Công trình nghiên cứu trên đã giải đáp câu hỏi quan trọng là tại sao việc đảm bảo các ngân hàng không bị phá sản lại có ý nghĩa sống còn. Nghiên cứu về ngân hàng hiện đại này làm rõ tại sao có các ngân hàng, làm thế nào để giảm thiểu rủi ro cho các ngân hàng và tại sao các ngân hàng sụp đổ làm trầm trọng thêm các cuộc khủng hoảng tài chính. Các phân tích của họ có tầm quan trọng thực tế to lớn trong việc điều tiết thị trường tài chính và đối phó với các cuộc khủng hoảng tài chính.
- Năm 2021: Giải Nobel Kinh tế năm 2021 thuộc về ba nhà kinh tế học người Mỹ là David Card, Joshua D. Angrist và Guido W. Imbens về những đóng góp thực nghiệm cho kinh tế lao động và những đóng góp về phương pháp luận trong việc phân tích các mối quan hệ nhân quả trong lĩnh vực kinh tế. Công trình nghiên cứu này đã cách mạng hóa nghiên cứu thực tiễn trong khoa học xã hội và cải thiện đáng kể tiềm năng của giới nghiên cứu trong việc giải mã các vấn đề quan trọng đối với tất cả chúng ta.
- Năm 2020: Giải Nobel Kinh tế 2020 thuộc về hai nhà kinh tế Mỹ Paul Robert Milgrom và Robert Winson nhờ công trình nghiên cứu về lý thuyết đấu giá và sáng tạo ra các hình thức đấu giá mới. Nghiên cứu của họ đã mang lại lợi ích cho người bán, người mua và những người nộp thuế trên khắp thế giới.
- Năm 2019: Giải Nobel Kinh tế 2019 được trao cho ba nhà kinh tế học gồm Esther Duflo (người Mỹ gốc Pháp), Abhijit Banerjee (người Mỹ gốc Ấn Độ), và Michael Kremer (người Mỹ) nhờ cách tiếp cận thử nghiệm trong vấn đề xóa đói giảm nghèo toàn cầu. Nghiên cứu của họ được đánh giá là giúp cải thiện hơn nữa cuộc sống của những người nghèo trên hành tinh. Ba nhà khoa học này đã thực hiện các nghiên cứu ở nhiều quốc gia, bao gồm ở Ấn Độ và hơn 5 triệu trẻ em Ấn Độ đã được hưởng lợi từ các nghiên cứu của họ.
- Năm 2018: Giải Nobel Kinh tế 2018 được trao cho hai nhà kinh tế học người Mỹ William D.Nordhaus và và Paul M. Romer với việc tạo ra phương thức giải quyết một số vấn đề cơ bản và cấp thiếp nhất trong thời đại hiện nay, như tăng trưởng bền vững lâu dài trong nền kinh tế toàn cầu và sự thịnh vượng của dân số thế giới. Những nghiên cứu của hai nhà kinh tế này đã góp phần mở rộng phạm vi phân tích kinh tế bằng cách xây dựng các mô hình giúp giải thích cách thức nền kinh tế thị trường tương tác với thiên nhiên và tri thức, qua đó giúp chúng ta hiểu thấu về nguyên nhân và hệ quả của sự đổi mới công nghệ và biến đổi khí hậu.
- Năm 2017: Nhà kinh tế học người Mỹ Richard H. Thaler đã vinh dự nhận giải Nobel Kinh tế 2017, vì những đóng góp của ông cho ngành khoa học kinh tế. Giáo sư Thaler đã mang các giả định thực tế trong tâm lý học vào việc phân tích cách đưa ra các quyết định kinh tế. Bằng cách khám phá hệ quả của việc tư duy có hạn chế, các tham chiếu xã hội và việc thiếu tự chủ của các cá nhân, ông Thaler đã chứng minh các thói quen tính cách của con người có thể ảnh hưởng một cách có hệ thống đến các quyết định của họ, cũng như kết quả của thị trường.
- Năm 2016: Hai nhà kinh tế Oliver Hart (người Mỹ gốc Anh) và Bengt Holmstrom (người Phần Lan) cùng trở thành đồng chủ nhân giải Nobel Kinh tế 2016 nhờ những đóng góp cho “Lý thuyết Hợp đồng", đặt nền tảng cho việc kiến tạo các chính sách và học viện trong nhiều lĩnh vực từ luật phá sản cho tới các thể chế chính trị. Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, nghiên cứu của hai nhà khoa học có ý nghĩa rất quan trọng trong việc thấu hiểu nền kinh tế hiện đại do hợp đồng là khái niệm quen thuộc với tất cả mọi người, như hợp đồng bảo hiểm, lao động, quyền sở hữu trí tuệ…
- Năm 2015: Giải Nobel Kinh tế 2015 thuộc về Giáo sư Kinh tế mang hai quốc tịch Anh và Mỹ Angus Deaton, với các công trình nghiên cứu, phân tích về tiêu dùng của cá nhân, đói nghèo và phúc lợi xã hội. Bằng việc gắn kết các lựa chọn cá nhân với tổng thu nhập, nghiên cứu của nhà kinh tế Deaton đã giúp thay đổi các lĩnh vực của kinh tế vĩ mô, kinh tế vi mô và phát triển kinh tế. Angus Deaton còn được vinh danh bởi các kết quả của những nghiên cứu đó còn có ảnh hưởng lớn đến nhiều nhánh nghiên cứu của khoa học kinh tế như kinh tế học vi mô, kinh tế học vĩ mô và kinh tế phát triển.
- Năm 2014: Giáo sư Kinh tế người Pháp Jean Tirole của trường Đại học Toulouse Capitole đã đoạt giải Nobel Kinh tế 2014, vì những nghiên cứu về sức mạnh và quy luật thị trường cùng những cách thức quản lý điều tiết doanh nghiệp để đối phó với sự chi phối từ các tập đoàn lớn. Jean Tirole được đánh giá là một trong những nhà kinh tế học có ảnh hưởng lớn nhất thế giới. Ông đã có nhiều nghiên cứu quan trọng trong một số lĩnh vực, trong đó được đánh giá cao nhất là cách hiểu và quản lý các ngành công nghiệp bị thống trị bởi số ít các công ty.
- Năm 2013: Bộ ba Giáo sư người Mỹ gồm Lars Peter Hansen, Eugene Fama và Robert Shiller cùng trở thành đồng chủ nhân giải thưởng Nobel Kinh tế 2013, với công trình “phân tích thực tế về giá cả tài sản”. Công trình nghiên cứu mang tính đột phá về các thị trường tài sản trên đã đặt nền tảng cho sự hiểu biết hiện tại về giá tài sản, từ đó làm sâu sắc hơn sự hiểu biết về xu hướng và sự chuyển động của giá tài sản, chẳng hạn như cổ phiếu và trái phiếu…/.
An Ngọc (tổng hợp)
