Không ngừng vun đắp quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt Nam-Cuba

Hà Nội (TTXVN 27/9/2022) Nhận lời mời của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Thủ tướng nước Cộng hòa Cuba Manuel Marrero Cruz thăm hữu nghị chính thức Việt Nam từ ngày 28/9 đến ngày 2/10/2022. Đây là lần đầu tiên trong 49 năm qua một thủ tướng của Cuba đến thăm Việt Nam, bởi chức vụ thủ tướng chỉ mới được phía Cuba khôi phục sau khi sửa đổi Hiến pháp năm 2019. Chuyến thăm nhằm tăng cường và làm sâu sắc hơn nữa mối quan hệ chính trị vốn gắn bó mật thiết giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam-Cuba.

          * Việt Nam-Cuba: Hình mẫu của quan hệ quốc tế
          Trong lịch sử thế giới đương đại, hiếm có mối quan hệ nào đặc biệt như quan hệ giữa hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam-Cuba. Mối quan hệ tốt đẹp giữa nhân dân hai nước đã được anh hùng dân tộc Cuba José Martí, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chủ tịch Fidel Castro gây dựng và được các thế hệ lãnh đạo Cuba, Việt Nam dày công vun đắp.
          Trong suốt hơn 60 năm qua, kể từ ngày hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao, hai dân tộc Việt Nam-Cuba đã luôn kề vai sát cánh trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ở mỗi nước. Tình đoàn kết thủy chung, trong sáng, đầy tinh thần quốc tế cao cả đó của Cuba được thể hiện vô cùng sinh động trong những câu nói bất hủ của Tổng Tư lệnh Fidel Castro: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”, “Trong hòa bình, Cuba sẵn sàng đổ mồ hôi để góp phần xây dựng lại Việt Nam mười lần to đẹp hơn như Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong muốn”. Về phần mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng từng khẳng định: “Việt Nam và Cuba cách xa nhau hàng vạn dặm nhưng lòng dân hai nước gần gũi như anh em một nhà”. Thực hiện di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các thế hệ lãnh đạo và nhân dân Việt Nam luôn khẳng định: “Đoàn kết, ủng hộ Cuba là lương tâm và trách nhiệm của những người cộng sản và toàn thể nhân dân Việt Nam!”.
          Cuba là nước Mỹ Latinh đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (2/12/1960), là nước đầu tiên trên thế giới công nhận Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và chấp thuận Phái đoàn Đại diện thường trú của Mặt trận (7/1962), thành lập Ủy ban Đoàn kết với Miền Nam Việt Nam (25/9/1963), công nhận về mặt ngoại giao Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (20/12/1965); cử Đại sứ bên cạnh Ủy ban trung ương Mặt trận Dân tộc Giải phóng (3/1969)… Chủ tịch Fidel Castro là vị lãnh tụ nước ngoài đầu tiên và duy nhất tới thăm vùng mới giải phóng Quảng Trị, Việt Nam, vào tháng 9/1973, bất chấp khói lửa của bom đạn lúc bấy giờ.
          Trong thời kỳ khó khăn nhất của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam, Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba anh em luôn dành cho Việt Nam sự ủng hộ và giúp đỡ vô cùng quý báu, có hiệu quả về cả tinh thần lẫn vật chất. Cuộc sống vật chất còn thiếu thốn trăm bề nhưng ước tính những năm tháng chiến tranh ác liệt ấy, Cuba đã giúp Việt Nam hàng vạn tấn đường và bán số đường đó lấy ngoại tệ để gửi cho Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam.
Hơn 60 năm qua, dù tình hình thế giới có nhiều thách thức, thăng trầm, song mối quan hệ đoàn kết, anh em giữa Việt Nam-Cuba ngày càng được củng cố và phát triển, gắn bó khăng khít trên nhiều lĩnh vực. Giờ đây, khi hai nước nói riêng và thế giới nói chung bước vào giai đoạn phát triển mới, Đảng và Nhà nước hai nước Việt Nam-Cuba đều nhận thức rõ mối quan hệ hợp tác giữa hai nước cần phải được nâng lên tầm cao mới. Quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Cuba hiện đang được mở rộng trên nhiều lĩnh vực chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học, kỹ thuật...
Quan hệ chính trị ngày càng gắn bó mật thiết và tin cậy lẫn nhau. Lãnh đạo cấp cao hai Đảng, Nhà nước, Chính phủ vẫn thường xuyên thực hiện các chuyến thăm lẫn nhau, góp phần thúc đẩy quan hệ song phương có hiệu quả, mở rộng giao lưu đến các bộ, ngành, các lĩnh vực.
Đáng chú ý là các chuyến thăm Cuba của: Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (tháng 4/2012 và tháng 3/2018); Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (tháng 3/2014), Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (tháng 9/2015); Chủ tịch nước Trần Đại Quang (tháng 11/2016); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân tham dự tang lễ Lãnh tụ Fidel Castro (tháng 11/2016); Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc (9/2021)…
Các chuyến thăm Việt Nam của: Chủ tịch Fidel Castro (tháng 9/1973, tháng 12/1995 và tháng 2/2003); Bí thư Thứ nhất Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Raul Modesto Castro Ruz (tháng 7/2012); Chủ tịch Quốc hội Esteban Lazo Hernández (tháng 6/2017), Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Cuba Miguel Díaz-Canel (tháng 11/2018)…
          Trước tác động của đại dịch COVID-19, Lãnh đạo Cấp cao và các bộ, ngành hai nước vẫn tiếp tục duy trì trao đổi qua hình thức trực tuyến, gần đây nhất là: Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng và Bí thư Thứ nhất Raul Castro Ruz (9/2/2021); Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel (5/5 và 27/7/2021); Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel (23/8/2021); Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Thủ tướng nước Cộng hòa Cuba Manuel Marrero Cruz (1/7/2021); Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh và Bộ trưởng Ngoại giao Cuba Bruno Rodriguez Parrilla (16/3/2021); Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn và Bộ trưởng Ngoại giao Cuba Bruno Rodríguez Parrilla (7/5/2021)… 
Gần đây nhất, chuyến thăm chính thức Cuba của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc (tháng 9/2021) đã đánh dấu mốc đặc biệt, là chuyến thăm đầu tiên tới Cuba của lãnh đạo Đảng, Nhà nước ta sau khi Việt Nam tổ chức thành công Đại hội Đảng lần thứ XIII và Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cũng là nguyên thủ nước ngoài đầu tiên thăm Cuba sau khi nước bạn tổ chức thành công Đại hội Đảng lần thứ VIII. Lãnh đạo hai nước đã nhất trí cần tiếp tục tăng cường quan hệ chính trị qua việc trao đổi đoàn các cấp, duy trì thường xuyên, linh hoạt, nâng cao hiệu quả các cơ chế hợp tác.
Ngoài ra, hai nước cũng tiến hành thường xuyên, hiệu quả các cơ chế hợp tác Ủy ban liên Chính phủ, Hội thảo lý luận giữa hai Đảng, tham khảo chính trị giữa hai Bộ Ngoại giao, đối thoại về an ninh-quốc phòng. Quan hệ giữa quân đội hai nước luôn là trụ cột và hình mẫu thúc đẩy các lĩnh vực hợp tác khác giữa hai nước.
Trong lĩnh vực ngoại giao đa phương, hai bên duy trì quan hệ hợp tác và ủng hộ lẫn nhau tại các tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương, nhất là tại Liên hợp quốc. Gần đây Việt Nam ủng hộ Cuba ứng cử vào Hội đồng nhân quyền nhiệm kỳ 2021-2023; tích cực thúc đẩy, hỗ trợ Cuba ký kết TAC/ASEAN (10/11/2020); Cuba đã ủng hộ Việt Nam ứng cử vào Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021...; Việt Nam nhất quán ủng hộ chấm dứt chính sách bao vây, cấm vận kinh tế-tài chính của Mỹ chống Cuba.

* Tiếp tục vun đắp tình hữu nghị bền chặt Việt Nam-Cuba
Quan hệ chính trị-ngoại giao tốt đẹp giữa Việt Nam-Cuba đã tạo đà cho hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước phát triển. Năm 2020, do tác động của dịch COVID-19, quan hệ thương mại hai nước đạt 102 triệu USD, giảm 59,5% so với năm 2019, trong đó chủ yếu Việt Nam xuất siêu.
Năm 2021 kim ngạch song phương đạt 261,7 triệu USD, tăng 46,6% so với năm 2020; 8 tháng năm 2022, kim ngạch đạt 106 triệu USD, giảm khoảng 20% so với năm trước. Cuba nhập từ Việt Nam khoảng 300.000-400.000 tấn gạo/năm.
Hai nước đã ký Hiệp định thương mại song phương (FTA) trong chuyến thăm Việt Nam của Chủ tịch Cuba Miguel Díaz-Canel năm 2018, và hiệp định đã có hiệu lực từ 1/4/2020, góp phần thúc đẩy trao đổi giao thương giữa hai nước. Hiệp định cho phép tiếp tục mở rộng, đa dạng hóa trao đổi thương mại, đồng thời tạo điều kiện cho xuất nhập khẩu hàng hóa và thâm nhập thị trường. Hai nước kỳ vọng kim ngạch thương mại song phương sẽ đạt 500 triệu USD vào năm 2025.
Về đầu tư, hiện Việt Nam là nước đầu tư lớn nhất ở khu vực châu Á-châu Đại Dương tại Cuba. Rất nhiều dự án đầu tư 100% vốn nước ngoài và liên doanh giữa hai nước đã được thiết lập và đi vào hoạt động. Rất nhiều doanh nghiệp quan trọng của Việt Nam quan tâm đến thị trường Cuba và đã đến Cuba để tìm cơ hội hợp tác, đầu tư.
Về hợp tác nông nghiệp, dự án hợp tác hỗ trợ Cuba phát triển sản xuất lúa gạo quy mô hộ gia đình giai đoạn 2011-2015 với tổng số vốn đầu tư 43 triệu USD đạt kết quả tích cực. Các dự án hỗ trợ Cuba sản xuất ngô, đậu tương và nuôi trồng thủy sản giai đoạn 1 và 2 cũng thu được kết quả tốt. Hai bên đang tiếp tục nghiên cứu và triển khai các dự án nông nghiệp-thủy sản khác, trong đó Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt Dự án “Hợp tác Việt Nam-Cuba phát triển sản xuất lúa gạo giai đoạn 2019-2023” và đang triển khai. Bộ Quốc phòng và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cũng đang hỗ trợ kỹ thuật giúp Cuba phát triển cây ngô cao sản. Hai bên cũng đã thống nhất nội dung triển khai Dự án hỗ trợ Cuba nuôi trông thủy sản giai đoạn 3 (2022-2025).
Về giáo dục, hàng năm Cuba trao nhiều học bổng chuyên ngành cho sinh viên Việt Nam, trong khi thanh niên Cuba được cấp học bổng sang học tiếng và văn hóa Việt Nam tại Ðại học Quốc gia Hà Nội.
Trong hợp tác chống dịch COVID-19, nhân chuyến thăm chính thức Cuba của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc (tháng 9/2021), hai bên đã ký hợp đồng mua 5 triệu liều Abdala và tiếp nhận 900 nghìn liều đầu tiên trong chuyến thăm này; đồng thời, tiếp nhận 150.000 liều Abdala do Bộ các Lực lượng vũ trang Cách mạng Cuba tặng Bộ Quốc phòng Việt Nam. Cuba đã chuyển tiếp 4,1 triệu liều vaccine Abdala còn lại trong tháng 10/2021.
Đáp lại, trong chuyến thăm trên, Chủ tịch nước đã thay mặt Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam tặng nhân dân Cuba anh em món quà 5.000 tấn gạo và một số trang thiết bị y tế. Một số Bộ, ngành cũng có quà thiết thực tặng Bộ, ngành, đối tác Cuba, trong đó có 1.000 tấn gạo của các doanh nghiệp ngành xây dựng, 100 tấn ngô lai của Bộ Quốc phòng, một số trang thiết bị y tế, phương tiện tin học, phần mềm tin học của một số Bộ ngành khác.
Tiếp đó vào tháng 1/2022, Thủ tướng Cuba thông báo sẵn sàng trao tặng Việt Nam 180.000 liều vaccine Cuba dành cho trẻ em; sẵn sàng cử Đoàn Y tế Henry Reeve gồm 300 người sang Việt Nam hỗ trợ chống dịch COVID-19. Ngày 11/5/2022, Lãnh đạo Bộ Ngoại giao đã gặp Đại sứ Cuba chuyển thông điệp của Thủ tướng Chính phủ cảm ơn nghĩa cử của Cuba, chia sẻ về số lượng vaccine đã tiếp nhận của Việt Nam. Tuy nhiên tình hình dịch COVID-19 cơ bản đã được kiểm soát nên trước mắt Việt Nam chưa yêu cầu sự hỗ trợ của Đoàn Y tế Henry Reeve cũng như khả năng tiếp nhận, mua vaccine mới.

Với khối tài sản vô giá mà hai nước đã dày công vun đắp trong hơn 60 năm qua, chuyến thăm Việt Nam lần này của Thủ tướng Cuba Manuel Marrero Cruz có ý nghĩa hết sức quan trọng, nhằm tăng cường hơn nữa mối quan hệ đoàn kết anh em, hợp tác toàn diện và tin cậy lẫn nhau giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam-Cuba, đồng thời đây cũng là dịp để lãnh đạo cấp cao hai nước thống nhất phương hướng và các biện pháp cụ thể nhằm tăng cường hơn nữa mối quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư song phương.
Theo Đại sứ Việt Nam tại Cuba Lê Thanh Tùng, dự kiến trong chuyến thăm này, lãnh đạo cấp cao hai nước sẽ thống nhất về phương hướng và biện pháp cụ thể để nâng cao hơn nữa cơ chế hợp tác Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam-Cuba, đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp hai nước hợp tác với nhau đầu tư vào các lĩnh vực mà hai bên có thế mạnh và có thể bổ sung cho nhau, cũng như đáp ứng được những ưu tiên của Cuba trong tiến trình phát triển kinh tế-xã hội hiện nay, nhất là trong các lĩnh vực sản xuất và chế biến lương thực-thực phẩm, năng lượng tái tạo bao gồm điện Mặt Trời và điện gió, hạ tầng du lịch…
Hai bên dự kiến sẽ ký Kế hoạch hành động chung để triển khai Chương trình nghị sự y tế song phương giai đoạn 2023-2025 bao trùm sự hợp tác giữa hai nước trên hơn 10 lĩnh vực, bao gồm kinh tế, thương mại, nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng, giao thông, khoa học-công nghệ và nhiều lĩnh vực khác…/.
          Trọng Đức (tổng hợp)