Cùng nằm ở châu Á-Thái Bình Dương, Việt Nam và Nhật Bản có sự tương đồng về văn hóa và những liên hệ lịch sử lâu đời: cùng thuộc nền văn minh lúa nước, tín ngưỡng đa thần thờ phụng tổ tiên, đạo Phật được truyền bá rộng rãi... Người dân hai nước đều cần cù chịu khó, tự lực tự cường, luôn có nghị lực vươn lên và đã làm nên nhiều thành tựu lớn. Sự tương đồng về văn hóa và những liên hệ lịch sử là chất keo tự nhiên gắn kết hai dân tộc, là nền tảng vững bền cho sự phát triển quan hệ giữa hai nước.
Ngày 21/9/1973, Việt Nam và Nhật Bản đã thiết lập quan hệ ngoại giao, mở ra một chương mới trong lịch sử quan hệ hai nước. Từ đó đến nay, Việt Nam và Nhật Bản đã đi một chặng đường dài, cùng nhau xây đắp và đưa quan hệ hai nước phát triển vượt bậc trên tất cả các lĩnh vực.
Khuôn khổ quan hệ giữa hai nước liên tục được nâng cấp, từ “Đối tác tin cậy, ổn định lâu dài” (năm 2002) lên “Hướng tới quan hệ đối tác chiến lược vì hòa bình và phồn vinh ở châu Á” (năm 2006); “Quan hệ đối tác chiến lược vì hòa bình và phồn vinh ở châu Á” (năm 2009); “Đối tác chiến lược sâu rộng vì hòa bình và thịnh vượng của châu Á” (năm 2014) và “Đối tác Chiến lược toàn diện vì Hoà bình và Thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới” (năm 2023).