Cách đây 65 năm, ngày 19/4/1958, Bộ Tổng tham mưu quyết định thành lập Phòng Hóa học-Nguyên tử, trực thuộc Cục Quân huấn của Bộ Tổng Tham mưu. Đây là sự kiện quan trọng, đánh dấu bước phát triển mới về lực lượng, chuẩn bị cho sự ra đời của Binh chủng Hóa học sau này. Trên cơ sở đó, năm 1973, Bộ Tổng Tham mưu quyết định lấy ngày 19/4 hằng năm là Ngày truyền thống của bộ đội Hóa học.
* Nhiều cống hiến trong sự nghiệp đấu tranh thống nhất đất nước
Ngay sau khi thành lập, bộ đội Hóa học đã nhanh chóng bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Tuy lực lượng nhỏ, trình độ chuyên môn còn nhiều hạn chế, cơ sở vật chất thiếu thốn, lại phải đối đầu với cuộc chiến tranh hóa học hiện đại, nhưng bằng tinh thần chủ động tiến công, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ hóa học đã bền bỉ rèn luyện, nỗ lực học tập, tiếp thu khoa học kỹ thuật để không ngừng phát triển lớn mạnh.
Bộ đội Hóa học đã có mặt ở tất cả các chiến trường, đến những nơi gian khổ, ác liệt, độc hại nhất để trinh sát, phát hiện, đánh giá và tổ chức tiêu tẩy, bảo vệ lực lượng của ta. Các đơn vị hóa học cung cấp hàng nghìn tấn khí tài phòng hóa cho lực lượng vũ trang và nhân dân; kịp thời đề xuất, hướng dẫn các biện pháp phòng, chống vũ khí hóa học của địch; đồng thời trực tiếp chiến đấu tiêu diệt địch…
Bộ đội Hóa học đã lần đầu ra quân xuất sắc trong Chiến dịch Đồng Xoài. Trong chiến dịch này, không những hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ “phòng chống tốt” bảo đảm công tác phòng hóa cho các Trung đoàn 271, 272, 273 và Tiểu đoàn 840 chiến đấu, bộ đội hóa học còn chứng tỏ được khả năng “chiến đấu giỏi” của mình.
Trận đầu ra quân thắng lợi đã tiếp thêm ý chí và sức mạnh cho bộ đội hóa học. Với chức năng làm nòng cốt, bộ đội hóa học đã đưa công tác phòng hóa phát triển từ thấp đến cao, từ quy mô nhỏ đến đảm bảo hóa học chiến dịch hợp đồng binh chủng và trong các loại hình chiến thuật. Bộ đội hóa học luôn chủ động tham mưu, đề xuất giúp người chỉ huy chỉ đạo, hướng dẫn công tác phòng hóa, nhờ vậy bộ đội không bị bất ngờ khi địch tập kích bằng vũ khí hóa học, bảo toàn lực lượng. Ngoài sử dụng súng phun lửa tham gia đánh địch trong những trận then chốt, bộ đội hóa học còn tích cực chủ động sử dụng vũ khí thu được của địch để đánh lại địch, tạo uy hiếp tâm lý lớn, khiến chúng hạn chế sử dụng các loại vũ khí này.
Ở miền Bắc, bộ đội hóa học là lực lượng nòng cốt hướng dẫn quân và dân phòng chống địch sử dụng vũ khí hóa học, ứng phó sự cố hóa chất độc, xạ nguy hiểm. Từ năm 1964-1972, bộ đội Hóa học đã khắc phục kịp thời các điểm đánh phá bằng chất độc của không quân đế quốc Mỹ ở Quỳ Châu, Yên Thành (Nghệ An), Nông Cống (Thanh Hoá), Thanh Thuỷ (Phú Thọ) năm 1964; Hướng Lập, Vĩnh Ô, Vĩnh Thạnh, Nông trường Quyết Thắng, khu vực Vĩnh Linh năm 1967; khắc phục hậu quả do máy bay đế quốc Mỹ đánh cháy tàu chở thuốc bảo vệ thực vật tại Ga Gôi, Vụ Bản (Nam Định) ngày 21/8/1966… Từ năm 1967-1972, bộ đội Hóa học đã thực hiện 385 trận thả khói che mắt không quân địch, bảo vệ an toàn các mục tiêu quan trọng như: nhà máy điện-nước Yên Phụ, cầu Đuống, cầu Hàm Rồng, trạm biến thế Ba La-Bông Đỏ…
Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mùa Xuân năm 1975, Cục Hoá học đã chỉ đạo chuẩn bị mọi mặt công tác bảo đảm phòng hóa ba thứ quân. Các Tiểu đoàn 901, 902 nhanh chóng được kiện toàn lên đường phối thuộc chiến đấu. Công tác chuẩn bị tích cực, chu đáo về mặt phòng hoá trên các chiến trường đã góp phần hạn chế, ngăn chặn việc sử dụng vũ khí hóa học của địch; giúp các quân khu, quân đoàn, quân, binh chủng phát triển lực lượng thần tốc.
Cùng với nhiệm vụ chiến đấu, bộ đội Hóa học còn thu thập thông tin, tài liệu, bằng chứng việc sử dụng chất độc hóa học của đế quốc Mỹ để đấu tranh ngoại giao. Các cuộc đấu tranh góp phần làm thức tỉnh lương tri của nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới, tạo nên làn sóng đấu tranh mạnh mẽ, buộc đế quốc Mỹ phải dừng việc phun rải các loại chất độc hóa học, cũng như công cuộc đòi công lý cho những nạn nhân nhiễm chất độc da cam/điôxin Việt Nam.
Với những thành tích đặc biệt xuất sắc, Binh chủng Hóa học đã vinh dự được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập, Huân chương Quân công và danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
* Nâng cao trình độ bảo đảm phòng hóa và khả năng sẵn sàng chiến đấu
Bước vào công cuộc xây dựng, kiến thiết đất nước sau chiến tranh, bộ đội hóa học tiếp tục xung kích, làm nhiệm vụ “chiến đấu” giữa thời bình, nhưng không kém phần gian khổ, ác liệt. Đó là cuộc chiến đấu với hậu quả của chiến tranh, sự tàn phá, độc hại, nguy hiểm của hàng trăm tấn vũ khí hóa học, chất độc da cam/điôxin, chất độc CS, chất cháy của địch rải rác khắp các chiến trường; hồi sinh những vùng “đất chết” như: sân bay Biên Hòa, sân bay Phù Cát, sân bay Đà Nẵng; ngăn chặn, khống chế mối nguy hại của chất độc hóa học đối với sức khỏe, hạnh phúc của nhân dân.
Bên cạnh việc xử lý chất độc hóa học tồn lưu, bộ đội hóa học còn là nòng cốt trên mặt trận phòng, chống, ứng phó các chất độc của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đó là những chất thải công nghiệp, những sự cố ảnh hưởng đến môi trường sinh thái bắt nguồn và tiềm ẩn ở trong nước cũng như từ các nước khác ảnh hưởng đến Việt Nam.
Đặc biệt, trong những năm gần đây, Binh chủng Hóa học đã chủ động tham mưu, đề xuất các giải pháp xây dựng và phát triển tiềm lực phòng, chống vũ khí hủy diệt hàng loạt; xây dựng, bố trí lực lượng phòng hóa trên các hướng địa bàn chiến lược, sẵn sàng bảo đảm phòng hóa nhân dân và ứng phó hiệu quả với các thách thức an ninh phi truyền thống; bảo vệ an toàn tuyệt đối các mục tiêu tại nhiều sự kiện chính trị quan trọng của đất nước và quốc tế diễn ra ở Việt Nam; tham gia nhiều cuộc diễn tập hiệp đồng quân, binh chủng và diễn tập quốc tế đạt kết quả tốt...
Không chỉ chú trọng xây dựng bản lĩnh chính trị cho cán bộ, chiến sĩ trong toàn lực lượng, Binh chủng Hóa học còn đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực có chất lượng cao; tăng cường huấn luyện nâng cao trình độ bảo đảm phòng hóa và khả năng sẵn sàng chiến đấu, đồng thời coi trọng xây dựng tiềm lực khoa học công nghệ tiên tiến, từng bước tiếp cận và khai thác hiệu quả các thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0...
Trải qua 65 năm xây dựng và trưởng thành, phát huy truyền thống “Phòng chống tốt, chiến đấu giỏi”, chủ động, nhạy bén trong thực hiện nhiệm vụ, Bộ đội Hóa học đã và đang ngày càng khẳng định vị thế, vai trò của mình trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước./.
Hoàng Yến (tổng hợp)