Tạ Quang Bửu
- Họ và tên: Tạ Quang Bửu
- Ngày sinh: 23/7/1910
- Ngày mất: 21/8/1986
- Quê quán: xã Nam Hoành (nay là xã Khánh Sơn), huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An
- Dân tộc: Kinh
- Chức vụ:
- Bộ trưởng Quốc phòng (7/1947 - 7/1948): Hiệu trưởng đầu tiên của Đại học Bách khoa Hà Nội (1956-1961): Phó Chủ nhiệm kiêm Tổng Thư ký Ủy ban Khoa học Nhà nước (1958-1965)
- Bộ trưởng đầu tiên của Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (1965-1976)
- Đại biểu Quốc hội: Khóa I, II, III, IV, V, VI
- Khen thưởng/Giải thưởng:
- Huân chương Độc lập hạng Nhất
- Huân chương Kháng chiến hạng Nhất
- Huân chương Chiến thắng hạng Nhất
- Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất
- Huân chương Chiến công hạng Nhất
- Huân chương Chiến sĩ vẻ vang hạng Ba
- Huy chương Quân kì quyết thắng
- Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học, công nghệ (1996)
- Tóm tắt quá trình công tác:
- 1922: Thi đỗ điểm cao, được vào học tại Trường Quốc học Huế.
- 1926: Thi đỗ Thành Chung, ra Hà Nội học ở Trường Bưởi.
- 1929: Thi đỗ đầu Tú tài bản xứ, Tú tài Tây môn Toán… và được nhận học bổng đi du học ở Paris.
- 1930-1934: Thi đỗ vào trường Centrale Paris, theo học chương trình cử nhân khoa học ở Đại học Sorbonne, học toán ở các Đại học Paris, Đại học Bordeaux (Pháp) và được trường Bordeaux trao đổi sang học tại Đại học Oxford (Anh) trong một thời gian ngắn. Tại đây ông học thêm vật lý lượng tử.
- 1934: Về nước và đi dạy Toán và tiếng Anh tại trường tư Phú Xuân, sau là trường dòng Providence (Thiên Hựu) ở Huế.
- 1942-1945: Làm công cho hãng Điện - Nước SIPEA, được cử phụ trách nghiên cứu, nhờ vậy ông thu thập thêm những hiểu biết về công nghiệp.
- 8/1945: Tập kết ra Bắc.
- 9/1945 - 1/1946: Thư ký tiếng Anh, Tham nghị trưởng Bộ Ngoại giao trong Chính phủ lâm thời, phụ trách giao thiệp với Mỹ và Anh
- 1946-1981: Đại biểu Quốc hội khóa I, II, III, IV, V, VI. Tham gia đoàn Đại biểu Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa dự Hội nghị trù bị Đà Lạt, rồi Hội nghị Fontainebleau (Pháp).
- 3/1946 - 8/1947: Thứ trưởng Bộ Quốc phòng
- 7/1947 - 8/1948: Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Ủy viên Quân sự ủy viên hội. Được kết nạp vào Đảng Cộng Sản Việt Nam(1947).
- 9/1948 -1961: Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Ủy viên Hội đồng Quốc phòng tối cao và được giao phụ trách việc chuyển các cơ sở nghiên cứu, kỹ thuật lên chiến khu.
- 20/7/1954: Thay mặt Chính phủ và Bộ Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam ký Hiệp định về đình chỉ chiến sự ở Việt Nam tại Genève (Thụy Sĩ).
- 1956-1960: Giám đốc Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội.
- 1958-1965: Phó Chủ nhiệm kiêm Tổng Thư ký Ủy ban Khoa học Nhà nước.
- 1965-1976: Bộ trưởng Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo).
- 1981: Nghỉ hưu.
- 21/8/1986: Ông mất tại Hà Nội.
- 1996: Được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học, công nghệ (đợt 1), lĩnh vực khoa học-kỹ thuật cho cụm công trình: "Tập hợp các công trình giới thiệu khoa học, kỹ thuật hiện đại (sau 1945), chỉ đạo các nhiệm vụ kỹ thuật quan trọng trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước".
- Công trình nghiên cứu:
- Thống kê thường thức
- Nguyên tử - hạt nhân - vũ trụ tuyến
- Sống
- Vật lý cương yếu
- Đại số các toán tử
- Các mức điều chỉnh trong lý thuyết hệ thống
- Viết thêm về các mức điều chỉnh trong lý thuyết hệ thống
- Hạt cơ bản
- Thông tin thêm:
- Tên của Giáo sư Tạ Quang Bửu được đặt cho Giải thưởng khoa học thường niên của Bộ Khoa học và Công nghệ từ năm 2014. Tên ông cũng được đặt tên cho nhiều đường phố ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Huế…
- Nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông, ngày 23/7/2010, Bộ Thông tin và Truyền thông phát hành bộ tem gồm 1 mẫu, giá mặt 2.000đ, do họa sĩ Vũ Kim Liên thiết kế. Tem giới thiệu chân dung Giáo sư Tạ Quang Bửu, nền tem là Trường Đại học Bách khoa Hà Nội nơi ông làm Hiệu trưởng từ năm 1956 đến 1961.
