Tăng cường hợp tác Việt Nam-Liên hợp quốc vì sự phát triển bền vững
Hà Nội (TTXVN 13/5/2022) Trong khuôn khổ chuyến công tác tại Hoa Kỳ từ ngày 11 đến 17/5/2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính có chuyến thăm và làm việc tại Liên hợp quốc (LHQ). Chuyến thăm, làm việc diễn ra đúng vào thời điểm Việt Nam chuẩn bị kỷ niệm 45 năm gia nhập tổ chức đa phương lớn nhất toàn cầu (20/9/1977-20/9/2022), vì vậy đây là dịp quan trọng để hai bên trao đổi về các định hướng lớn, tiếp tục thúc đẩy hợp tác giữa Việt Nam và các cơ quan LHQ, sau 45 năm kể từ khi Việt Nam trở thành thành viên của tổ chức này. Bên cạnh đó, chuyến thăm và làm việc tại LHQ lần này tiếp tục gửi đi thông điệp mạnh mẽ với cộng đồng quốc tế về nước Việt Nam tự cường, có khát vọng và tầm nhìn phát triển, có đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ và rộng mở, đã, đang và tiếp tục đóng góp tích cực, có trách nhiệm vào công việc chung của cộng đồng quốc tế.
* Việt Nam-Liên hợp quốc: hình mẫu của hợp tác phát triển
LHQ - tổ chức quốc tế đa phương đầu tiên, lớn nhất và có ảnh hưởng nhất tới đời sống quốc tế - chính thức được thành lập vào ngày 24/10/1945. Từ đó đến nay, LHQ luôn giữ vai trò hàng đầu trong các nỗ lực ngăn ngừa và giải quyết các cuộc xung đột, góp phần to lớn vào việc đẩy lùi nguy cơ chiến tranh, được công nhận là nền tảng không thể thiếu vì một thế giới hòa bình, thịnh vượng và công bằng.
Từ 51 quốc gia thành viên khi mới được thành lập, LHQ hiện đã có 193 quốc gia thành viên và một hệ thống tổ chức toàn diện gồm 6 cơ quan chính, nhiều cơ quan phụ trợ, 20 tổ chức chuyên ngành và 5 Ủy ban kinh tế-xã hội đặt tại các khu vực, cùng hàng chục quỹ và chương trình, hoạt động trong hầu hết các lĩnh vực, từ ngăn ngừa và giải quyết xung đột, giải trừ vũ khí, chống khủng bố, bảo vệ người tị nạn, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, cho đến thúc đẩy dân chủ, quyền con người, bình đẳng giới...
Việt Nam chính thức gia nhập LHQ vào ngày 20/9/1977. Trong 45 năm qua, mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và LHQ đã trở thành một ví dụ điển hình về hợp tác phát triển, được cộng đồng quốc tế ghi nhận, đánh giá cao.
Quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và LHQ đã góp phần bảo vệ và thúc đẩy lợi ích quốc gia-dân tộc, nhất là duy trì, củng cố môi trường hòa bình, an ninh và thuận lợi cho phát triển đất nước; thúc đẩy hội nhập quốc tế sâu rộng hơn, nâng cao vị thế, hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế; làm sâu sắc hơn quan hệ của Việt Nam với các nước, các đối tác chủ chốt và bạn bè, từ đó tranh thủ một nguồn lực quan trọng phục vụ công cuộc phát triển đất nước.
Mặt khác, Việt Nam đã chủ động đóng góp tích cực và ngày càng thực chất đối với hoạt động của LHQ, trong đó có đề cao vai trò của LHQ và chủ nghĩa đa phương, thúc đẩy tôn trọng Hiến chương LHQ, luật pháp quốc tế, quan hệ bình đẳng, hợp tác phát triển giữa các quốc gia và quyền tự quyết của các dân tộc, phản đối hành động áp bức, xâm lược, cấm vận đơn phương trong quan hệ quốc tế; tham gia đóng góp vào quá trình thảo luận, thông qua nhiều nghị quyết, tuyên bố quan trọng của LHQ về hợp tác phát triển, giải trừ quân bị, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, chống khủng bố, bảo đảm quyền con người.
Thông qua việc chủ động đóng góp tích cực và ngày càng thực chất đối với hoạt động của LHQ, Việt Nam được LHQ và cộng đồng quốc tế đánh giá là một điển hình thành công trong việc thực hiện các Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ và là một quốc gia quyết tâm và nghiêm túc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững và Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu; đồng thời góp phần thúc đẩy các sáng kiến cải tổ LHQ. Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia đi đầu triển khai sáng kiến “Thống nhất hành động” của LHQ nhằm tăng hiệu quả hoạt động của LHQ ở cấp độ quốc gia.
Những đóng góp này chính là cơ sở để Việt Nam được tín nhiệm bầu vào nhiều vị trí, cơ quan quan trọng của LHQ, ghi thêm nhiều dấu ấn quan trọng, như: Phó Chủ tịch Đại hội đồng LHQ (năm 1997), thành viên Hội đồng Kinh tế-Xã hội của LHQ (ECOSOC) (nhiệm kỳ 1998-2000 và 2016-2018), Hội đồng Nhân quyền (nhiệm kỳ 2014-2016), Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ (nhiệm kỳ 2008-2009 và 2020-2021)…
Hiện Việt Nam đang đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng tại các cơ quan LHQ, như: thành viên Hội đồng khai thác Liên minh Bưu chính Thế giới (UPU) nhiệm kỳ 2022-2025, Hội đồng Thống đốc cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) nhiệm kỳ 2021-2023, các cơ quan điều hành và chuyên môn của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa (UNESCO) và Ủy ban Luật pháp quốc tế (ILC) nhiệm kỳ 2017-2021 và 2023-2027.
Việt Nam cũng đang đẩy mạnh vận động làm thành viên Hội đồng Nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2023-2025, một số cơ chế của LHQ như Ủy ban Ranh giới thềm lục địa (CLCS) nhiệm kỳ 2023-2028, Ủy ban pháp lý và kỹ thuật của Cơ quan quyền lực đáy đại ương (LTC) nhiệm kỳ 2023-2027...
* Việt Nam tham gia ngày càng tích cực, thực chất vào hoạt động của Liên hợp quốc
Trong những đóng góp tích cực của Việt Nam tại LHQ, nổi bật phải kể đến là vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ nhiệm kỳ 2020-2021. Ở cương vị này, Việt Nam đã thể hiện vai trò tích cực, chủ động, trách nhiệm và cân bằng qua những đóng góp thiết thực, được lãnh đạo LHQ, các nước và dư luận quốc tế đánh giá cao.
Đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Hội đồng Bảo an trong tháng 1/2020, Việt Nam đã chủ trì thành công nhiều công việc định kỳ và đột xuất của Hội đồng Bảo an. Có thể kể tới hai điểm nhấn nổi bật là phiên thảo luận mở của Hội đồng Bảo an với chủ đề “Thúc đẩy tuân thủ Hiến chương LHQ trong duy trì và an ninh quốc tế”, trong đó Hội đồng Bảo an lần đầu tiên thông qua một Tuyên bố Chủ tịch riêng về tuân thủ Hiến chương LHQ. Sự kiện thứ hai là phiên họp về hợp tác giữa LHQ và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Đây là lần đầu tiên chủ đề này được thảo luận tại Hội đồng Bảo an, do Việt Nam trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2020 thúc đẩy.
Trên vai trò điều phối viên E10 (nhóm 10 nước Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an), Việt Nam đã chủ động nối lại cuộc gặp trực tuyến giữa E10 và Tổng thư ký LHQ, chủ trì xây dựng phát biểu chung của E10 tại phiên họp mở rộng về phương pháp làm việc, chủ động thúc đẩy phối hợp với Indonesia để hai nước ASEAN là Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an có phát biểu chung. Đặc biệt, Việt Nam vừa đăng cai tổ chức cuộc họp các nước Ủy viên không thường trực đương nhiệm và mới được bầu với sự tham gia của hơn 100 đại biểu để chia sẻ kinh nghiệm, hướng tới hợp tác chặt chẽ hơn giữa các nước E10 trong tương lai.
Đáng chú ý, Việt Nam đã chủ trì đề xuất, thương lượng và thúc đẩy để Đại hội đồng LHQ thông qua Nghị quyết thành lập Ngày Quốc tế sẵn sàng chống dịch bệnh vào ngày 27/12 hằng năm. Đây là nghị quyết đầu tiên của Đại hội đồng LHQ trong lĩnh vực này, cũng là sáng kiến đầu tiên do Việt Nam khởi xướng, chủ trì xây dựng và đàm phán dự thảo được thông qua thành công tại Đại hội đồng LHQ. Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 vẫn hoành hành khắp thế giới, đây là một trong những đóng góp tích cực của Việt Nam vào giải quyết các thách thức chung toàn cầu.
Bên cạnh đó, Việt Nam tiếp tục hợp tác tích cực với các cơ chế LHQ về quyền con người, bảo vệ Báo cáo quốc gia theo cơ chế Rà soát định kỳ phổ quát (UPR) và các báo cáo thực thi công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên.
Ở lĩnh vực đảm bảo thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển môi trường bền vững, Việt Nam đã phê chuẩn Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, cam kết thực hiện Khung giảm thiểu rủi ro thiên tai 2015-2030 và đang thực hiện Đóng góp quốc gia tự quyết định với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính (GHG) 8% vào năm 2030, hoặc giảm 25% với sự hỗ trợ quốc tế. Tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu (COP26) (tháng 10/2021), Thủ tướng Phạm Minh Chính đã gửi đến cộng đồng quốc tế cam kết mạnh mẽ của Việt Nam giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050, giảm 30% lượng phát thải khí metan gây hiệu ứng nhà kính vào năm 2030, cam kết
Ngoài ra, trong bối cảnh đại dịch COVID-19 kéo dài hơn hai năm qua, Việt Nam đã phối hợp tốt với LHQ trong các nỗ lực sớm chấm dứt đại dịch. Việt Nam đã đóng góp 50.000 USD cho Quỹ ứng phó COVID-19 của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), 1 triệu USD cho Chương trình phân phối vaccine toàn cầu COVAX, trở thành điểm tiếp nhận và điều trị bệnh nhân theo cơ chế MEDEVAC của LHQ. MEDEVAC là nhóm công tác sơ tán y tế trên toàn hệ thống LHQ, được thành lập năm 2020 nhằm chuyển bệnh nhân là nhân viên/người thân nhân viên của LHQ mắc COVID-19 hoặc bệnh nặng khác sang một quốc gia khác có các cơ sở chữa trị chất lượng cao hơn do năng lực y tế tại địa bàn công tác không đáp ứng yêu cầu chữa trị.
Có thể thấy rõ, 45 năm qua, hợp tác giữa Việt Nam và LHQ có ý nghĩa to lớn từ giai đoạn tái thiết đất nước sau chiến tranh đến thời kỳ phá thế bao vây cấm vận và từng bước hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Hợp tác Việt Nam-LHQ đạt kết quả tốt và có tác dụng tích cực, vừa đáp ứng được yêu cầu, lợi ích của Việt Nam trong từng giai đoạn, vừa góp phần tăng cường vai trò, tiếng nói và “dấu ấn” đóng góp của Việt Nam tại LHQ.
Những kết quả hợp tác giữa Việt Nam và LHQ trong 45 năm qua tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho những nỗ lực chung của Việt Nam và LHQ trong việc khắc phục những mặt còn tồn tại, mở rộng và nâng cao hơn nữa hiệu quả hợp tác hai bên, hỗ trợ tích cực cho công cuộc phát triển đất nước, hội nhập quốc tế của Việt Nam và góp phần nâng cao vai trò của LHQ trong thời kỳ mới.
Chuyến thăm và làm việc tại LHQ lần này của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính có ý nghĩa quan trọng nhằm triển khai đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước, góp phần khẳng định nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII. Chuyến thăm góp phần củng cố quan hệ hợp tác toàn diện, hiệu quả giữa Việt Nam-LHQ trong bối cảnh Việt Nam và LHQ kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ đối tác (1977-2022), đồng thời tranh thủ sự hỗ trợ tích cực của LHQ đối với các lĩnh vực Việt Nam có nhiều quan tâm, lợi ích như phát triển kinh tế-xã hội bền vững, tự cường sau đại dịch, ứng phó với biến đổi khí hậu, thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs), triển khai hoạt động giữ gìn hòa bình… ./.
Trọng Đức
