Tìm hiểu về lịch sử Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa
Hà Nội (TTXVN 3/11/2024) Theo Hiến pháp Mỹ quy định, nhiệm kỳ Tổng thống kéo dài 4 năm, Hạ nghị sĩ nhiệm kỳ 2 năm, Thượng nghị sĩ nhiệm kỳ 6 năm. Năm nay, cùng với việc bầu Tổng thống mới, cử tri Mỹ sẽ đi bỏ phiếu để bầu 435 ghế tại Hạ viện và 1/3 trong tổng số 100 ghế tại Thượng viện. Do đó, cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay không đơn thuần chỉ là chọn ra vị Tổng thống kế nhiệm mà còn là thời khắc quyết định đảng nào trong hai chính đảng lớn nhất ở Mỹ - Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa - sẽ cầm quyền trong 4 năm tiếp theo.
Hiến pháp Mỹ không nói gì đến các đảng phái chính trị nhưng cùng với thời gian, trên thực tế ở Mỹ đã phát triển một hệ thống hai đảng, đó là đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa. Bên cạnh hai đảng này còn có các đảng khác, trong đó có cả Đảng Cộng sản và đảng Xã hội… Các đảng thiểu số đôi khi cũng giành được các chức vụ trong chính quyền cấp dưới, nhưng các đảng này không có vai trò lớn trong nền chính trị quốc gia. Đã từ lâu, các đảng thứ ba này chỉ giữ vai trò mờ nhạt trong các cuộc tranh cử tổng thống Mỹ, và thỉnh thoảng vẫn xuất hiện nhưng hầu như không bao giờ có cơ hội thực sự để làm chủ Nhà Trắng. Họ cũng hiếm khi cạnh tranh được một ghế tại Quốc hội, nơi mà kể từ Chiến tranh thế giới thứ II, hầu như không có quá 2 trong tổng số 535 nghị sỹ không phải đảng viên Cộng hòa hoặc Dân chủ.
Theo quy định, một người không nhất thiết phải là thành viên của một đảng phái chính trị để tham gia tranh cử ở bất kỳ cấp chính quyền nào. Khi đăng ký bầu cử, người dân có thể chỉ đơn giản tuyên bố mình là thành viên của một trong hai đảng chính. Điều này được coi như một nguyên tắc, cho phép họ bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử chọn ứng cử viên tổng thống của đảng.
Kể từ năm 1852 đến nay, cuộc đua vào Nhà Trắng luôn chứng kiến một ứng cử viên của đảng Cộng hòa hoặc đảng Dân chủ cán đích ở vị trí thứ nhất hoặc thứ hai. Chỉ có một ngoại lệ duy nhất đó là vào năm 1912, ông Theodore Roosevelt, một cựu tổng thống được yêu mến của đảng Cộng hòa, đã tranh cử với tư cách ứng viên của “đảng thứ ba”. Và ông đã về đích thứ hai, sau khi thất bại trước ông Woodrow Wilson.
Cho dù đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ luôn ở vị thế đối lập, nhưng trên thực tế hai đảng này lại có chung nguồn gốc.
Ban đầu, đảng Cộng hòa và Dân chủ đều bắt nguồn từ một đảng duy nhất, đó là đảng Dân chủ-Cộng hòa (Democratic-Republican Party), thành lập năm 1792 bởi James Madison và Thomas Jefferson. Đảng Dân chủ-Cộng hòa khi đó ra đời nhằm đối trọng với đảng Liên bang (Federalist Party), vốn lớn mạnh nhất ở Mỹ thời bấy giờ.
Đảng Dân chủ-Cộng hòa ủng hộ quyền của các tiểu bang và việc diễn giải Hiến pháp theo đúng nghĩa đen. Họ ưu tiên hỗ trợ tài chính và pháp lý cho nền nông nghiệp dựa trên hộ gia đình. Trong khi đó, Đảng Liên bang, gồm những quý tộc giàu có, chủ yếu đề cao sức mạnh của chính quyền liên bang. Nhờ hoạt động phản đối mạnh mẽ chế độ quân chủ có thể hình thành ở Mỹ như là Anh, đảng Dân chủ-Cộng hòa đã nhận được sự ủng hộ ngày một tăng của giới công nhân và nông dân. Và dấu mốc quan trọng nhất là Thomas Jefferson của đảng Dân chủ-Cộng hòa giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 1801.
Sau Chiến tranh Mỹ-Anh vào năm 1812, đảng Liên bang mất dần sự ủng hộ và tan rã. Điều này khiến đảng Dân chủ-Cộng hòa không còn đối thủ, dẫn đến tổ chức ngày càng lỏng lẻo, chia bè phái ở giai đoạn 1815-1832.
Năm 1828, đảng Dân chủ-Cộng hòa tách thành đảng Dân chủ hiện đại và một đảng chính trị khác là đảng Whig.
* Đảng Dân chủ (Democratic Party)
Đảng Dân chủ hiện nay do Andrew Jackson và những người ủng hộ ông thành lập vào năm 1828. Ông là Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ 1829-1837 và đến nay người Mỹ coi Andrew Jackson là Tổng thống Dân chủ đầu tiên của Mỹ.
Dưới sự dẫn dắt tài ba của Tổng thống Andrew Jackson, và sau đó là Martin Van Buren, một cộng sự đắc lực của Tổng thống Andrew Jackson, đảng Dân chủ đã phát triển rộng và có cơ quan, tổ chức vững vàng tại các bang. Đặc biệt từ khi Franklin Delano Roosevelt (người thuộc đảng Dân chủ giữ trọng trách Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ 1933-1945), đưa đất nước ra khỏi cuộc Đại khủng hoảng và lãnh đạo đất nước trong suốt cuộc Chiến tranh Thế giới lần thứ II, đã mở ra một kỉ nguyên mới cho đảng Dân chủ. Kể từ đó, đảng Dân chủ nổi lên và giành được sự ủng hộ của người Mỹ gốc Phi với quan điểm bình đẳng về chủng tộc.
Biểu tượng của đảng Dân chủ là hình ảnh chú Lừa (nên đảng này còn được gọi là đảng Con Lừa) và màu biểu trưng là màu Xanh.
Trong lịch sử nước Mỹ, đã có 17 Tổng thống Mỹ thuộc đảng Dân chủ. Tổng thống đầu tiên là Andrew Jackson, nắm quyền từ 1829-1837. Tổng thống đương nhiệm hiện nay là ông Joe Biden, là người thuộc đảng Dân chủ, nhiệm kỳ 2020-2024.
* Đảng Cộng hòa (Republican Party)
Đảng Cộng hòa (Republican Party, còn thường được gọi là GOP, viết tắt của “Grand Old Party”) là một trong hai đảng chính trị lớn nhất của Mỹ. Đảng Cộng hòa được thành lập năm 1854 do một nhóm các cựu thành viên của đảng Whig với tôn chỉ phản đối chế độ chiếm hữu nô lệ và có xu hướng hiện đại hóa nước Mỹ.
Thời kỳ đầu, cơ quan Đảng Cộng hòa đóng tại phía Đông Bắc và miền Trung Tây nước Mỹ; nhưng trong những năm gần đây, cơ quan của Đảng đã di chuyển về miền Tây và miền Nam đất nước.
Hình tượng tiêu biểu của Đảng Cộng hòa là Abraham Lincoln, người đứng đầu liên minh miền Bắc chống lại chế độ chiếm hữu nô lệ ở miền Nam nước Mỹ và là Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ 1861-1865.
Biểu tượng của đảng Cộng hòa là con Voi (nên đảng này còn được gọi là đảng Con Voi) và màu biểu trưng là màu Đỏ.
Trong giai đoạn gần đây, Đảng Cộng hòa được xem là bảo thủ hơn về mặt xã hội và tự do hơn về mặt kinh tế (trong sự so sánh với Đảng Dân chủ).
Tính đến nay, đã có 19 vị Tổng thống đến từ đảng Cộng hòa, nổi bật nhất là Abraham Lincoln. Ông là người có công lớn trong việc xóa bỏ chế độ nô lệ ở Mỹ vào thế kỷ XIX. Ông làm Tổng thống từ năm 1861 đến khi bị ám sát vào năm 1865 khi đang trong nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai.
Trong cuộc bầu cử Tổng thống vào ngày 5/11/2024 tới, người Mỹ sẽ không chỉ bầu ra Tổng thống, mà đây còn là cuộc bầu cử để chọn ra những thành viên mới của Quốc hội. Ở thời điểm hiện tại, đảng Dân chủ đang nắm quyền kiểm soát Thượng viện, còn đảng Cộng hòa kiểm soát Hạ viện./.
An Ngọc (tổng hợp)
