Trận chiến đấu phòng không 16/6/1967

Bước vào năm 1967, cuộc chiến tranh phá hoại của Mĩ ra miền Bắc ngày càng mở rộng cả về quy mô và cường độ, với nấc thang cao nhất là đánh vào Hà Nội, Hải Phòng. Trên địa bàn Quân khu 4, địch tập trung đánh phá hệ thống giao thông và các mục tiêu kinh tế, nhằm ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc cho miền Nam, trong đó Thanh Hoá là một trong những trọng điểm đánh phá ác liệt nhất của lực lượng không quân và hải quân Mĩ. Thực hiện đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng, lực lượng phòng không ba thứ quân ở miền Bắc được phát triển nhanh chóng. Cùng với việc phát triển lực lượng phòng không chủ lực, lực lượng dân quân tự vệ ở các địa phương cũng được cùng cố và tăng cường thêm vũ khí phòng không, hình thành các trung đội, đại đội bắn máy bay ở tầng thấp, chiến đấu bảo vệ mục tiêu tại chỗ. Căn cứ vào chủ trương của Bộ tư lệnh Quân khu 4 và Tỉnh đội Thanh Hoá, ngày 19.5.1967 huyện đội Hậu Lộc quyết định thành lập trung đội nữ dân quân tập trung của xã Hoa Lộc, với nhiệm vụ chủ yếu là bảo vệ tuyến giao thông đường thủy trên kênh De nối sông Lèn với sông Lạch Trường, cùng các kho tàng ở khu vực hai bên kênh De và bến phà Thắm. Trung đội gồm 14 nữ thanh niên (tuổi đời từ 17 đến 24), được tổ chức thành 3 khẩu đội, do Hoàng Thị Mợi làm Trung đội trưởng và Trịnh Thị cần làm Trung đội phó.
Ngày 2.6, sau khi được huyện đội làm lễ bàn giao 3 khẩu súng máy phòng không 12,7 mm, trung đội khẩn trương triển khai công tác chuẩn bị chiến đấu. Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của xã đội cùng với sự giúp đỡ của các trợ lí phòng không huyện đội, tỉnh đội và nhân dân trong xã, trung đội đã nhanh chóng hoàn thành việc xây dựng trận địa, tổ chức huấn luyện và trực chiến. Để bảo đảm sẵn sàng cơ động chiến đấu khi cần thiết, trung đội xây dựng 3 trận địa chính và 2 trận địa dự bị, trong đó có trận địa chính bố trí ở khu vực gần cầu De để bảo vệ cầu và kho tàng trong khu vực. Ngay trong quá trình triển khai trận địa và tổ chức huấn luyện, ngày 6.6 lần đầu tiên trung đội đã nổ súng. Mặc dù không đạt kết quả, nhưng trận đánh bước đầu giúp chị em trong trung đội làm quen với tiếng súng, có thêm kinh nghiệm và bản lĩnh chiến đấu.
Sau 10 ngày không có máy bay địch hoạt động trên địa bàn xã Hoa Lộc kể từ trận nổ súng đầu tiên (6.6), 15 giờ 30 phút ngày 15.6 một tốp máy bay A-3J của địch trinh sát khu vực bến phà Thắm, nơi có 2 tàu hút bùn của ta đang hoạt động. Nhận định máy bay địch sẽ vào đánh phá, Ban chỉ huy trung đội yêu cầu đơn vị phải tăng cường cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, không bỏ lỡ thời cơ tiêu diệt địch. Đúng như nhận định của ta, 8 giờ ngày 16.6, phát hiện 1 tốp (2 chiếc A-4D) từ hướng Lạch Trường bay vào, Trung đội trưởng Hoàng Thị Mợi lệnh cho các chiến sĩ bám sát mục tiêu, nhưng không nổ súng do máy bay địch bổ nhào ở cự li xa. 13 giờ 30 phút cùng ngày, trong khi trung đội đang chuẩn bị huấn luyện thì trinh sát phát hiện có máy bay địch hoạt động.
Theo lệnh của trung đội trưởng, toàn đơn vị nhanh chóng vào cấp 1 và tăng cường quan sát từ hướng số 3 về hướng 32. Sau ít phút, các khẩu đội đều phát hiện một tốp máy bay địch trên hướng 32, gồm 2 chiếc A-4D ở độ cao 1.000 m đang bay về hướng số 2 theo đội hình so le, cách trận địa khoảng 8.000 - 10.000 m. Qua theo dõi, nhận thấy chiếc máy bay thứ nhất bất ngờ nâng độ cao, từ hướng 12 bổ nhào bắn phá tàu hút bùn nhưng ở cự li xa, Trung đội trưởng Hoàng Thị Mợi quyết định đánh chiếc thứ 2, khi chiếc máy bay này định lợi dụng hướng mặt trời, từ hướng số 2 bổ nhào vào hướng chính diện trận địa của trung đội. Chớp đúng thời cơ máy bay địch bổ nhào đến cự li thích hợp (khoảng 1.800 m), các khẩu đội đồng loạt nổ súng chính xác, làm chiếc A-4D trúng đạn bốc cháy, lao ra hướng biển.
Kết quả, với 27 viên đạn súng máy phòng không 12,7 mm, Trung đội nữ dân quân xã Hoa Lộc đã bắn cháy 1 máy bay A-4D. Đây là đơn vị nữ dân quân đầu tiên bắn rơi máy bay Mĩ trên miền Bắc. Thắng lợi của trận đánh đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần chiến đấu của quân và dân Thanh Hoá, góp phần xây dựng lòng tin của chính quyền và nhân dân địa phương vào lực lượng phòng không dân quân tự vệ. Từ bài học kinh nghiệm của trận đánh, việc tổ chức các đơn vị nữ dân quân tập trung, trang bị súng máy phòng không bắn máy bay bay thấp sau đó được nhân rộng ở nhiều địa phương, góp phần phát triển lực lượng phòng không ba thứ quân, tạo thành lưới lửa nhiều tầng, rộng khắp, tích cực góp phần đánh thắng chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của Mĩ trên miền Bắc. Với chiến công này, Trung đội nữ dân quân xã Hoa Lộc được Nhà nước phong tặng danh hiệu Đơn vị Anh Lực lượng vũ trang Nhân dân.

Nguồn: Bách Khoa toàn thư Quân sự Việt Nam, Quyển 1: Lịch sử Quân sự (Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân - năm 2015)