Đồng chí Vũ Khoan với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc

Ngày 21/6/2023, đồng chí Vũ Khoan, nguyên Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ (8/2002 - 6/2006) đã từ trần. Đây là một tổn thất to lớn của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Đồng chí Vũ Khoan là nhà ngoại giao xuất sắc, đầy bản lĩnh, nhà nghiên cứu và lý luận sâu sắc. Tham gia hoạch định chính sách đối ngoại, đồng chí luôn kiên định đường lối độc lập, tự chủ, vận dụng linh hoạt các chính sách của Đảng và Nhà nước, luôn bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc. Đồng chí có nhiều đóng góp quan trọng trong quá trình mở cửa và hội nhập quốc tế sâu rộng, nhất là trong quá trình đàm phán, gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) của Việt Nam.

* Nhà ngoại giao xuất sắc với tầm nhìn chiến lược và tư duy sắc bén

Sinh ngày 7/10/1937 tại huyện Phú Xuyên, Hà Nội, đồng chí Vũ Khoan tham gia vào ngành ngoại giao từ năm 1955. Đồng chí từng chia sẻ với báo chí: “Tôi đã lăn lộn trong ngành ngoại giao 45 năm trời, từ năm 1955 đến năm 2000. Nếu kể cả thời gian sang Bộ Thương mại (một phần cũng làm ngoại giao kinh tế) và tham gia lãnh đạo Đảng, Nhà nước (được phân công phụ trách công tác đối ngoại) thì trọn cả đời làm ngoại giao”.

Ở đồng chí Vũ Khoan luôn toát lên tinh thần nỗ lực rèn luyện. Khi bắt đầu công tác trong ngành ngoại giao, đồng chí phiên dịch cho tùy tùng, sau đó mới đảm nhận trọng trách phiên dịch cho các lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước như Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư Lê Duẩn, Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Nói về những chặng đường công tác, đồng chí từng chia sẻ: "Tôi trưởng thành lên được vì đã được giao những công việc khó và đòi hỏi cao. Vào cuối những năm 80 của thế kỷ trước, khi là Vụ trưởng rồi Trợ lý bộ trưởng, tôi đã được ông Nguyễn Cơ Thạch lúc đó là Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao giao cho nhiều việc "trái khoáy" buộc tôi phải vượt qua chính mình. Những thử thách ấy buộc tôi phải học tập, nghiên cứu, đi vào cuộc sống, từ đó trưởng thành. Kiến thức và kinh nghiệm thâu lượm được đã giúp tôi đỡ lúng túng khi giữ các cương vị trái nghề như khi được bổ nhiệm vị trí Bộ trưởng Thương mại”.

Trong công tác ngoại giao, đồng chí Vũ Khoan luôn kiên định đường lối độc lập, tự chủ, vận dụng linh hoạt các chính sách của Đảng và Nhà nước, luôn bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc và có những đóng góp xứng đáng vào việc mở rộng quan hệ quốc tế. Đồng chí trực tiếp chỉ đạo và tham gia đàm phán quá trình hội nhập của nước ta với các nước trong khu vực, trên thế giới và giải quyết các vấn đề biên giới lãnh thổ của Việt Nam; mở rộng quan hệ quốc tế với các đối tác quan trọng...

Trên cương vị là Thứ trưởng Ngoại giao năm 1990, Bộ trưởng Thương mại năm 2000, đồng chí Vũ Khoan đã cùng với đoàn Việt Nam đàm phán thành công việc bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ, đàm phán Hiệp định thương mại song phương Việt Nam-Hoa Kỳ, đàm phán về việc Việt Nam gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO)…

Đánh giá về nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan trong quá trình đàm phán gia nhập WTO, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh - nguyên Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết: "Đồng chí Vũ Khoan nắm vững tất cả các yêu cầu đối với các nền kinh tế trình độ khác nhau và vì vậy đồng chí luôn đưa ra những kiến nghị, điều kiện giúp Việt Nam có một lộ trình để thực hiện các cam kết phù hợp với kinh tế của Việt Nam. Đó là những đóng góp rất đáng ghi nhận của đồng chí Vũ Khoan”.

Còn ông Trương Triều Dương, nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Philippines đánh giá, dấu ấn quan trọng nhất của đồng chí Vũ Khoan là một trong những người tiên phong trong chính sách ngoại giao phục vụ kinh tế. Theo ông Trương Triều Dương: “Trong cả quá trình đàm phán hiệp định thương mại song phương Việt - Mỹ, và sau đó là đàm phán gia nhập WTO, ông Vũ Khoan đã có nhiều đóng góp, ở cả vai trò tại Bộ Ngoại giao cũng như khi đảm nhiệm vị trí Bộ trưởng ở Bộ Thương mại. Trong quá trình đó, với tư cách là người tham gia đàm phán, tôi được trao đổi với ông Vũ Khoan rất nhiều. Ông Khoan là một con người thông minh, kiến thức sâu rộng, dí dỏm, sắc sảo. Cái giỏi của ông Vũ Khoan là ông biết "đứng trên vai những người khổng lồ".

Đồng chí Vũ Khoan còn tích cực đóng góp vào việc đào tạo những cán bộ làm công tác đối ngoại không chỉ cho Bộ Ngoại giao mà còn cho các bộ Quốc phòng, Công an, các bộ ngành khác và các địa phương trong cả nước. Trong các dịp chủ trì họp Hội nghị Ngoại giao hoặc tổng kết đánh giá tình hình quốc tế, khu vực, đồng chí Vũ Khoan thường có cách “ra đề" độc đáo cho những cán bộ ngoại giao như đánh giá bản chất một vấn đề, một đối tượng chỉ trong khuôn khổ một vài chữ. Để giải được bài toán đó thật không dễ dàng nếu không thực sự nắm được bản chất, xu hướng phát triển của vấn đề và không có phương pháp nghiên cứu, phân tích đúng. Bằng cách đó, đồng chí Vũ Khoan đã giúp những cán bộ ngoại giao tự rèn luyện khả năng tổng hợp cả trong nghiên cứu và trình bày.

Đồng chí là tấm gương lớn cho cán bộ Bộ Ngoại giao qua các thời kỳ, đặc biệt với những nhà ngoại giao trẻ, bởi những tư tưởng đổi mới, năng động, sáng tạo, luôn luôn học tập. Dù tuổi cao sức yếu nhưng đồng chí Vũ Khoan vẫn làm việc đến tận những giây phút cuối cùng của cuộc đời.

Ông Nguyễn Quang Khai, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Trung Đông cho biết dù tuổi cao sức yếu nhưng nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan vẫn tham gia công tác nghiên cứu và "làm việc đến tận những giây phút cuối cùng của cuộc đời". Theo ông Khai, cách đây khoảng hai tuần, ông rất ngạc nhiên khi nhận được cuộc điện thoại từ ông Vũ Khoan. Khi đó, ông Khoan gọi hỏi về tình hình hiện tại ở khu vực Trung Đông cho một bài viết có chủ đề liên quan. "Ông hỏi tôi rất chi tiết về hội nghị thượng đỉnh tại Ả Rập, rồi việc Syria gia nhập lại Liên đoàn Ả Rập thế nào, hòa giải giữa Iran và Saudi Arabia ra sao. Lúc đó, ông ấy vẫn rất minh mẫn và uyên bác”.

Với các thế hệ cán bộ ngành ngoại giao, ai ai cũng quý mến và nể trọng đồng chí Vũ Khoan. Đồng chí là một trong những nhà ngoại xuất sắc hàng đầu của Việt Nam trong nhiều thập kỷ qua với tư duy đổi mới, sáng tạo và hội nhập.

* Nhà lãnh đạo gắn liền với đổi mới và hội nhập

Trên cương vị Bộ trưởng Bộ Thương mại (tháng 1/2000), đồng chí Vũ Khoan có nhiều đóng góp quan trọng trong quá trình đàm phán, ký kết thành công Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam-Hoa Kỳ vào năm 2000. Tháng 4/2001, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng, đồng chí Vũ Khoan được bầu vào Ban Bí thư. Tháng 8/2002, đồng chí Vũ Khoan được bổ nhiệm giữ chức Phó Thủ tướng Chính phủ, phụ trách lĩnh vực kinh tế đối ngoại. Đồng chí tiếp tục có nhiều đóng góp quan trọng trong quá trình mở cửa và hội nhập quốc tế sâu rộng, nhất là trong quá trình đàm phán, gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) của Việt Nam.

Theo Đại sứ Việt Nam tại Thái Lan Phan Chí Thành: “Đàm phán gia nhập WTO diễn ra dai dẳng với 14 phiên đa phương và hàng trăm cuộc đàm phán song phương với gần 30 nền kinh tế lớn nhỏ trên thế giới là vô cùng thách thức, nhưng đàm phán nội bộ, thuyết phục các cơ quan, đối tác, doanh nghiệp trong nước thay đổi tư duy, sửa đổi luật pháp là việc khó khăn, phức tạp không kém. Ông đã khéo léo thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, Quốc hội và Thủ tướng trong đàm phán, động viên được sức mạnh của các bộ, ngành, kết hợp được tiến trình đàm phán bên ngoài với tiến trình đổi mới chính sách bên trong để chỉ đạo Đoàn đàm phán Chính phủ kết thúc một cách khá trọn vẹn cả đàm phán đa phương và song phương gia nhập WTO vào cuối năm 2006, từ đó mở ra một chương mới về hoàn thiện thể chế kinh tế của đất nước theo kinh tế thị trường, phù hợp với định hướng xã hội chủ nghĩa. Thế nhưng ông là người rất khiêm tốn, không khi nào tôi thấy ông nhận công lao về mình".

Bày tỏ sự ngưỡng mộ và kính phục đối với nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan, chuyên gia kinh tế - Tiến sĩ Võ Trí Thành, cho rằng, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan là một trong những người tiên phong trong công cuộc cải cách, đổi mới, mở cửa, hội nhập của Việt Nam ngay từ những năm tháng đầu tiên. Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan đóng góp không chỉ là những chính sách mà còn rất nhiều việc cụ thể, để từ đó các tổ chức quốc tế lớn như WB, IMF xuất hiện và hoạt động tại Việt Nam. Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN, WTO và quan hệ tốt với Hoa Kỳ… quá trình hội nhập vẫn đang tiếp diễn sâu rộng, và dấu ấn của nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan trên con đường hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam trong những thập kỷ qua rất rõ nét.

Nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan luôn hoàn thành xuất sắc bất cứ nhiệm vụ nào mà Đảng và Nhà nước phân công, giao phó. Sau khi nghỉ hưu, đồng chí vẫn luôn quan tâm tới tình hình đất nước và có nhiều góp ý sâu sắc, trách nhiệm, thẳng thắn với Đảng, Nhà nước. Với những công lao to lớn đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, đồng chí Vũ Khoan đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quý: Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước hạng Nhì, Đại sứ nước Cồng hòa xã hội Việt Nam, Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng... Đồng chí Vũ Khoan cũng được Chính phủ các nước trao tặng: Huân chương Hữu nghị các dân tộc (Liên Xô cũ), Huân chương Tự do hạng Nhất (Lào), Huân chương Mặt trời mọc (Nhật Bản)./.

Diệp Ninh (tổng hợp)