Đưa quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN-Hoa Kỳ lên tầm cao mới

Hà Nội (TTXVN 10/5/2022) Nhận lời mời của Tổng thống Hợp chủng quốc Hoa Kỳ Joseph Robinette Biden Jr. (Giô-sép Rô-bi-nét Bai-đờn), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng Lãnh đạo các nước ASEAN dự Hội nghị Cấp cao đặc biệt kỷ niệm 45 năm quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ trong hai ngày 12 và 13/5/2022 tại Thủ đô Washington D.C., Hoa Kỳ. Đây là sự kiện quan trọng để Lãnh đạo các nước ASEAN và Tổng thống Hoa Kỳ cùng nhìn lại, đánh giá tổng thể chặng đường quan hệ đối tác giữa hai bên trong 45 năm qua và đề ra những định hướng quan trọng phát triển quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ trong thời gian tới.

          * Chặng đường 45 năm phát triển quan hệ đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ

Quan hệ đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ chính thức thiết lập năm 1977 và nâng cấp lên Đối tác Chiến lược tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ 3 (ngày 21/11/2015). Hoa Kỳ đã thành lập Phái đoàn Đại diện thường trực tại ASEAN vào tháng 6/2010 và cử Đại sứ chuyên trách tại ASEAN vào tháng 4/2011.

Kể từ khi thiết lập quan hệ, đến nay sau 45 năm hợp tác, lòng tin giữa hai bên ngày càng được nâng cao, thương mại-đầu tư được tăng cường, giao lưu nhân dân được đẩy mạnh. Hai bên thường xuyên có những trao đổi ở các cấp thông qua nhiều cơ chế khác nhau, trong đó có Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ thường niên, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao (PMC) ASEAN-Hoa Kỳ, Đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ cấp Thứ trưởng Ngoại giao/Quan chức Cao cấp (SOM), Ủy ban Hợp tác chung (JCC), và các hội nghị, cuộc họp hợp tác chuyên ngành các cấp…

Ngoài các Hội nghị Cấp cao thường niên từ năm 2013, hai bên cũng đã tổ chức Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ (tại Sunnylands, Hoa Kỳ, tháng 2/2016), Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 40 năm Quan hệ Đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ (tại Manila, Philippines, 13/11/2017).

Sau 45 năm hợp tác, hiện ASEAN và Hoa Kỳ triển khai hợp tác toàn diện trên tất cả các lĩnh vực chính trị-an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội và hợp tác phát triển, dựa trên Kế hoạch Hành động ASEAN-Hoa Kỳ giai đoạn 2021-2025.

Trong lĩnh vực chính trị-ngoại giao, Hoa Kỳ tham gia đầy đủ và đóng góp tích cực vào các cơ chế, khuôn khổ hợp tác do ASEAN chủ trì như ASEAN-Hoa Kỳ, Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN Mở rộng (ADMM+); cam kết ủng hộ đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN. Hoa Kỳ tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) vào tháng 7/2009.

Hai bên đẩy mạnh hợp tác ứng phó các thách thức an ninh phi truyền thống như hợp tác an ninh biển, chống khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia, an ninh mạng…; tổ chức Diễn tập Hàng hải ASEAN-Hoa Kỳ lần đầu tiên vào tháng 9/2019, Đối thoại Chính sách mạng ASEAN-Hoa Kỳ lần đầu tiên vào tháng 10/2019.                                  

Về hợp tác kinh tế-thương mại, Hoa Kỳ hiện là đối tác thương mại lớn thứ 2 với tổng kim ngạch thương mại đạt 308,3 tỷ USD và là nhà đầu tư FDI lớn nhất của ASEAN với tổng lượng FDI vào ASEAN đạt 34,7 tỷ USD vào năm 2020. Các Hội nghị Tham vấn cấp Bộ trưởng Kinh tế và các Quan chức Cao cấp về Kinh tế ASEAN-Hoa Kỳ được tổ chức thường niên nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư hai bên.

Hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai bên hiện được triển khai thông qua Thỏa thuận Khung về Thương mại và Đầu tư ASEAN-Hoa Kỳ (TIFA) và Chương trình làm việc về Sáng kiến hợp tác kinh tế mở rộng (E3), tập trung thúc đẩy hỗ trợ thương mại, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, sáng tạo và kinh tế số…

Ngoài ra, Hoa Kỳ cũng triển khai Sáng kiến Kết nối ASEAN-Hoa Kỳ (US-ASEAN Connect) và tổ chức các chương trình Hội thảo thương mại ASEAN-Hoa Kỳ, Chương trình thực tập ASEAN-Hoa Kỳ nhằm tăng cường trao đổi, hợp tác giữa các nhà khởi nghiệp, doanh nghiệp, nhà đầu tư cũng như tạo cơ hội cho sinh viên ASEAN có kinh nghiệm làm việc, thực tập tại các công ty Hoa Kỳ. Các Bộ trưởng Kinh tế ASEAN tổ chức nhiều Roadshow tại Hoa Kỳ từ năm 2013.

Hiện nay, Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN (USABC) đóng vai trò quan trọng hỗ trợ các doanh nghiệp hoạt động ở khu vực Đông Nam Á, đại diện cho hơn 160 tập đoàn thành viên có hoạt động kinh doanh toàn cầu, phần lớn nằm trong danh sách 500 công ty hàng đầu Hoa Kỳ do Tạp chí Fortune bình chọn.

Hàng năm, đại diện Ngân hàng Trung ương và Bộ Tài chính của các nước ASEAN đều tổ chức họp với đại diện Bộ Tài chính Hoa Kỳ. Hai bên cũng đã triển khai một số Đối thoại chuyên ngành về Công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) và hàng không. Hoa Kỳ cam kết hỗ trợ ASEAN tăng cường năng lực phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, khởi nghiệp trẻ và tăng quyền phụ nữ.

ASEAN và Hoa Kỳ cũng cam kết thúc đẩy trao đổi văn hóa và giao lưu nhân dân, giáo dục, phát triển nguồn nhân lực... Hoa Kỳ đang triển khai nhiều chương trình phát triển, kết nối con người gồm Sáng kiến Lãnh đạo trẻ Đông Nam Á (YSEALI); Chương trình Học giả Fulbright ASEAN-Hoa Kỳ; Giải khoa học phụ nữ của Hoa Kỳ, Chương trình thanh niên tình nguyện ASEAN và Chương trình kết nối Mekong qua Giáo dục và Đào tạo (COMET).

Về hợp tác phát triển, phía Hoa Kỳ triển khai 2 chương trình hợp tác là Tăng trưởng bao trùm trong ASEAN thông qua Sáng tạo, Thương mại và Thương mại điện tử (IGNITE); và Đối tác về Tối ưu hóa hợp tác khu vực trong khuôn khổ Cộng đồng Chính trị An ninh và Văn hóa-Xã hội (PROSPECT). Tháng 9/2020, Ban Thư ký ASEAN và USAID đã ký Hiệp định hợp tác phát triển khu vực (RCDA) nhằm hỗ trợ triển khai hiệu quả các chương trình, hoạt động hợp tác phát triển giữa hai bên.

Đặc biệt, trong thời gian qua, ASEAN và Hoa Kỳ đã chủ động, tích cực phối hợp ứng phó dịch bệnh COVID-19 ngay khi mới bùng phát, đề xuất và tổ chức nhiều hoạt động chia sẻ thông tin kinh nghiệm, nâng cao năng lực, hỗ trợ nhau khắc phục những hậu quả kinh tế-xã hội của dịch bệnh, thúc đẩy phục hồi toàn diện và bền vững.

Hai bên đã phối hợp tổ chức Hội nghị trực tuyến các Quan chức Cao cấp liên ngành ASEAN-Hoa Kỳ về các tình huống y tế công cộng khẩn cấp (ngày 1/4/2020); Hội nghị trực tuyến đặc biệt các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Hoa Kỳ về COVID-19 (ngày 23/4/2020); Hội nghị trực tuyến Bộ trưởng Y tế ASEAN-Hoa Kỳ (ngày 30/4/2020); và các cuộc họp kỹ thuật, nhóm công tác khác nhau…

Hoa Kỳ đã công bố các đề xuất, sáng kiến hợp tác hỗ trợ ASEAN ứng phó COVID-19 như Sáng kiến Tương lai Y tế ASEAN, lập Nhóm Đặc trách Phòng chống và Kiểm soát Bệnh truyền nhiễm, lập Mạng lưới các chuyên gia y tế ASEAN-Hoa Kỳ; công bố đóng góp 500.000 USD cho Quỹ ASEAN ứng phó COVID-19 và cam kết hỗ trợ ASEAN triển khai Khung Phục hồi Tổng thể ASEAN (ACRF). Đến cuối năm 2021, Hoa Kỳ công bố đã cung cấp hơn 42 triệu liều vaccine và hỗ trợ hơn 200 triệu USD cho các nước ASEAN nhằm ứng phó COVID-19.

Hoa Kỳ cũng đã mở Văn phòng Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống Dịch bệnh (CDC) của Hoa Kỳ tại khu vực Đông Nam Á tại Hà Nội, nhân chuyến thăm của Phó Tổng thống Kamala Harris đến Việt Nam (tháng 8/2021).

* Tiếp tục đưa quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Hoa Kỳ lên tầm cao mới

Hiện nay, trong bối cảnh quốc tế và khu vực nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp, việc củng cố và làm sâu sắc thêm mối quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ là rất cần thiết, là quan tâm chung của cả hai bên.

Trên tinh thần đó, nhân dịp kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ, lãnh đạo các nước ASEAN đã nhận lời mời của Tổng thống Hoa Kỳ dự Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ.

Hoạt động này là sự tiếp nối trao đổi cấp cao giữa ASEAN và Hoa Kỳ, khẳng định những cam kết của hai bên về hợp tác xây dựng lòng tin, thúc đẩy quan hệ kinh tế-thương mại và tăng cường giao lưu nhân dân giữa hai bên.

Dự kiến tại Hội nghị Cấp cao đặc biệt kỷ niệm 45 năm quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ tổ chức tại Washington D.C. lần này, lãnh đạo các nước ASEAN và Tổng thống Hoa Kỳ sẽ cùng nhau đánh giá tổng thể chặng đường quan hệ đối tác hai bên trong 45 năm qua và đề ra những định hướng quan trọng phát triển quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ trong thời gian tới, đồng thời dành thời gian trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm.

Trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao đặc biệt, ASEAN và Hoa Kỳ cũng sẽ có các phiên thảo luận riêng, chuyên sâu về những nội dung hợp tác cùng quan tâm như kinh tế, thương mại, đầu tư, hợp tác và an ninh biển, ứng phó và phục hồi sau đại dịch, ứng phó biến đổi khí hậu, năng lượng, khoa học công nghệ, phát triển cơ sở hạ tầng bền vững….

Phát huy tinh thần chủ động, tích cực và có trách nhiệm, đoàn Việt Nam do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dẫn đầu sẽ tham dự đầy đủ, phù hợp tại các hoạt động trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao đặc biệt lần này, đóng góp vào các nội dung thảo luận, trao đổi trên tinh thần chân thành, tin cậy và hợp tác, góp phần thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Hoa Kỳ phát triển lên tầm cao mới vì hoà bình, ổn định và thịnh vượng bền vững trong khu vực và trên thế giới./.

An Ngọc