Hội nghị dân quân Toàn quốc (Đại hội dân quân toàn quốc 4 - 8/4/1948)

Sau khi có chỉ thị toàn dân kháng chiến (12.12.1946), chiến tranh du kích phát triển sâu rộng trong cả nước chống địch mở các đợt càn quét, bình định lấn chiếm, đánh phá giao thông, phá hậu phương, phá chính quyền Cách Mạng, gây cho địch nhiều thiệt hại và hỗ trợ cho bộ đội chủ lực mở các chiến dịch lớn, trong đó có Chiến dịch Việt Bắc (7.10-20.12.1947). Để kịp thời rút kinh nghiệm hoạt động và đề ra phương hướng xây dựng và chỉ đạo hoạt động của lực lượng dân quân du kích trong giai đoạn mới của cuộc kháng chiến, từ ngày 4 đến 8.4.1948, Bộ Tổng Tham Mưu tổ chức Hội Nghị Dân Quân Toàn Quốc tại xóm Gốc sốp (xã Yên Lãng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên) thuộc căn cứ địa Việt Bắc.

Dự Hội nghị có trên 200 đại biểu gồm: đại diện Văn phòng Bộ Nội vụ, Tổng bộ Việt Minh, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, Đoàn thanh niên Việt Nam, Bộ Tổng Tham Mưu; các cục: Chính trị, Thanh tra, Quân y, Tình báo; các ban dân quân các liên khu 1, 2, 3, 4, 10, 12; các tỉnh đội bộ dân quân của các tỉnh thuộc Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ; các địa phương và các đơn vị dân quân có thành tích đặc biệt xuất sắc về báo cáo kinh nghiệm chiến đấu như Bắc Ninh, Hồng Quảng, các đội du kích Gia Lâm, Lê Lợi; các trưởng phó phòng ban, cán bộ, cán sự Cục Dân quân. Tổng Bí thư Trường Chinh, Ủy viên Thường vụ Trung ương Hoàng Quốc Việt, Chánh Văn phòng Trung ương Lê Văn Lương đến dự và chỉ đạo Hội nghị. Bộ trưởng Bộ Quốc Phòng - Tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp tham gia Đoàn chủ tịch và chủ trì Hội nghị. Cục trưởng Cục Dân quân Lê Liêm đọc báo cáo tổng kết một năm dân quân chiến đấu và nhiệm vụ chỉ đạo phong trào dân quân toàn quốc năm 1948; báo cáo của các liên khu đánh giá vai trò của dân quân du kích và nêu những vấn đề cần tập trung giải quyết để phong trào dân quân du kích phát triển đúng hướng, chặt chẽ, rộng khắp.

Hội nghị đã thảo luận và ra nghị quyết về một số vấn đề xây dựng và chỉ đạo hoạt động của lực lượng dân quân toàn quốc, kịp thời đáp ứng yêu cầu mới của cuộc kháng chiến. Nội dung Nghị quyết Hội nghị tập trung vào một số vấn đề chủ yếu: về phương hướng chiến lược, phải đánh địch để thu hẹp phạm vi chiếm đóng của chúng, kết hợp đánh sau lưng, phá kinh tế, phá các âm mưu và thủ đoạn của địch, tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch, bồi dưỡng lực lượng ta; đẩy mạnh vận động chiến, nhưng du kích chiến vẫn là chính, vận động chiến là phụ, giành chủ động chiến thuật và chiến lược; đẩy mạnh vũ trang tuyên truyền phá chính quyền địch, gây cơ sở ở địch hậu để dọn đường cho bộ đội chủ lực đánh địch, giúp đỡ bộ đội đánh vận động chiến, tham gia đánh các cứ điểm nhỏ, tích cực phá hoại địch về mọi mặt, nhất là vùng sau lưng địch, đánh mạnh trên các đường giao thông tiếp tế, đột kích vào đô thị nếu có điều kiện, phong tỏa kinh tế địch; lập làng chiến đấu, tiến tới có thể thay thế cho các trung đội độc lập... Về phát động chiến tranh du kích, phổ biến chiến tranh du kích tới các đội viên dân quân du kích, đồng thời chú trọng rèn luyện cán bộ chỉ huy du kích, đào tạo đội viên chuyên môn đánh mìn và địa lôi, chống quân nhảy dù, phá hoại; chuyển hướng hoạt động về ban đêm để quấy rối, tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch giúp bộ đội hoàn thành nhiệm vụ; phát động chiến tranh du kích trong tất cả các giới và các địa phương, ở các vùng rừng núi, đồng bào dân tộc ít người; tổ chức dân quân bí mật, tình báo, liên lạc, giao thông nhân dân; gây cơ sở du kích trong vùng địch kiểm soát, gây dựng cơ sở ở mọi nơi. Hội nghị đề nghị và được chấp thuận việc tổ chức Chi cục Dân quân ở Nam Bộ là một bộ phận của Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Bộ, chịu sự chỉ đạo chung của Cục Dân quân về chuyên môn. Hội nghị cũng xác định rõ mối quan hệ giữa lực lượng dân quân với Quân đội quốc gia; các nội dung, nhiệm vụ công tác chính trị trong dân quân; hệ thống tổ chức các cơ quan chính trị nòng cốt, kiện toàn các cơ quan này từ Cục Dân quân đến liên khu, tỉnh, huyện, xã đội dân quân. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng – Tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp đã phát biểu ý kiến, quán triệt nội dung “huấn lệnh phát động du kích chiến tranh” và xác định rõ nhiệm vụ của dân quân du kích đối với việc thực hiện huấn lệnh nói trên của Bộ Tổng chỉ huy. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư cho Hội nghị khen ngợi, biểu dương thành tích và chỉ ra những nội dung công việc mà lực lượng dân quân du kích cần phải thực hiện tốt hơn nữa, để làm sao “giết nhiều giặc, cướp nhiều súng, giúp cho trường kì kháng chiến mau chóng thắng lợi, thống nhất và độc lập mau chóng thành công”.

Hội nghị dân quân Toàn quốc đã giải quyết được những vấn đề lớn, quan trọng, tạo sự thống nhất về tổ chức, xây dựng và hoạt động của lực lượng dân quân du kích; góp phần tích cực thúc đẩy phong trào dân quân du kích phát triển sâu rộng trong toàn quốc, kịp thời đáp ứng yêu cầu mới của cuộc Kháng chiến chống Pháp, nhanh chóng vượt qua thời kì khó khăn, tiến lên giành thắng lợi hoàn toàn.

Nguồn: Bách Khoa toàn thư Quân sự Việt Nam, Quyển 1: Lịch sử Quân sự (Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân - năm 2015)