Tăng cường quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam-Malaysia

Hà Nội (TTXVN 19/7/2023) Nhận lời mời của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim (An-oa I-bờ-ra-him) và Phu nhân thăm chính thức Việt Nam ngày 20 và 21/7/2023. Đây là chuyến thăm chính thức đầu tiên của Thủ tướng Anwar Ibrahim tới Việt Nam kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 12/2022, diễn ra đúng vào dịp năm 2023 hai nước tiến hành nhiều hoạt động kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (30/3/1973-30/3/2023). Vì vậy chuyến thăm lần này nhằm làm sâu sắc mối quan hệ bền chặt trong nửa thế kỷ qua và tiếp tục đưa quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam-Malaysia ngày càng đi vào chiều sâu.

* Nửa thế kỷ dày công vun đắp
Việt Nam và Malaysia đều là các quốc gia nằm trong khu vực Đông Nam Á, nhân dân hai nước sớm có mối quan hệ giao lưu hợp tác, học hỏi lẫn nhau. Mối quan hệ này ngày càng được tăng cường và phát triển hơn sau khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 30/3/1973.
Trong nửa thế kỷ qua, quan hệ hai nước Việt Nam và Malaysia phát triển tích cực, tốt đẹp trên mọi lĩnh vực, đặc biệt là từ khi nâng cấp lên thành quan hệ Đối tác chiến lược vào tháng 8/2015, và càng đặc biệt hơn khi Việt Nam là Đối tác chiến lược duy nhất của Malaysia trong ASEAN.
Trong lĩnh vực chính trị-ngoại giao, hai nước thường xuyên trao đổi đoàn và tiếp xúc cấp cao trên tất cả các kênh Đảng, Chính phủ, Nhà nước, Quốc hội và giao lưu nhân dân. Về phía Malaysia có các chuyến thăm Việt Nam của: Quốc vương Muhammad V (tháng 3/2009 và tháng 9/2013); Thủ tướng Najib Tun Razak (tháng 4/2014); Thủ tướng Mahathir Mohamad (tháng 8/2019); Thủ tướng Dato’ Sri Ismail Sabri bin Yaakob (tháng 3/2022)… Về phía Việt Nam, có các chuyến thăm Malaysia của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (tháng 9/2011); Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (tháng 8/2015); Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình (tháng 7/2017), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gặp Thủ tướng Anwar Ibrahim nhân dịp dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 42 tại Indonesia (5/2023)…
           Ngay cả trong đại dịch COVID-19, Việt Nam và Malaysia vẫn đẩy mạnh quan hệ song phương bằng các cuộc điện đàm giữa lãnh đạo cấp cao hai nước. Có thể kể đến, như: Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc điện đàm với Thủ tướng Malaysia Muhyiddin Yassin về hợp tác đối phó dịch bệnh (ngày 23/6/2020); Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh hội đàm trực tuyến với Bộ trưởng Ngoại giao Hishammuddin Hussein (ngày 23/10/2020) để trao đổi về các vấn đề hợp tác song phương; Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn hội đàm trực tuyến với Bộ trưởng Ngoại giao Hishammuddin Hussein nhân dịp ông nhậm chức (ngày 14/4/2021)…
           Các cơ chế hợp tác luôn được lãnh đạo hai nước quan tâm thúc đẩy và duy trì, bao gồm: Ủy ban hỗn hợp về hợp tác Kinh tế, Khoa học và kỹ thuật Việt Nam-Malaysia (cấp Bộ trưởng Ngoại giao họp lần thứ 7 tại Việt Nam ngày 20/7/2023); Ủy ban hỗn hợp Thương mại Việt Nam-Malaysia (họp lần thứ 3 hồi năm 2015 tại Malaysia); Ủy ban Hợp tác Khoa học Công nghệ (họp lần thứ 4 năm 2006 tại Malaysia); Ủy ban Hợp tác Quốc phòng.
          Hai nước đã thông qua Chương trình hành động triển khai quan hệ Đối tác Chiến lược giai đoạn 2021-2025 với các định hướng lớn, nhằm khai thác hiệu quả các tiềm năng và thế mạnh của mỗi nước, hướng tới cùng phục hồi và phát triển tự cường, bền vững trong giai đoạn hậu đại dịch COVID-19.
          Gần đây nhất, trong chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Malaysia Dato’ Sri Ismail Sabri bin Yaakob (tháng 3/2022), lãnh đạo hai nước đã khẳng định cam kết sẽ làm sâu sắc hơn nữa hợp tác chính trị và kinh tế thông qua thúc đẩy và duy trì thường xuyên các cuộc tiếp xúc cấp cao, củng cố các cơ chế hợp tác song phương hiện có, đặc biệt là Ủy ban hỗn hợp về hợp tác kinh tế, khoa học và công nghệ (JCM) và Ủy ban hỗn hợp Thương mại (JTC). Hai bên nhất trí duy trì phối hợp để thực hiện hiệu quả các thỏa thuận đã ký, bao gồm Kế hoạch hành động Việt Nam-Malaysia để triển khai quan hệ Đối tác Chiến lược giai đoạn 2021-2025.
          Lãnh đạo hai nước cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy vững chắc thương mại hai chiều theo hướng cân bằng và bền vững, nỗ lực đạt mục tiêu đưa kim ngạch thương mại song phương đạt 18 tỷ USD vào năm 2025, tiến tới tạo cân bằng thương mại hai nước. Hai bên cũng nhất trí tạo thuận lợi mở cửa thị trường cho các sản phẩm xuất khẩu chủ đạo của hai nước, bao gồm các mặt hàng nông sản và thủy sản, các sản phẩm Halal (những sản phẩm "được cho phép", "hợp pháp" để sử dụng theo Luật Hồi giáo), thực phẩm chế biến, linh kiện và thành phẩm điện tử...
           Ngoài ra, trên diễn đàn khu vực và quốc tế, Việt Nam và Malaysia luôn có sự phối hợp, thường xuyên trao đổi hợp tác và tham vấn lẫn nhau, do vậy có rất nhiều điểm đồng thuận và quan điểm chung trong ASEAN cũng như trong quan hệ giữa ASEAN với các nước bên ngoài, góp phần nâng cao vị thế và vai trò của ASEAN trên trường quốc tế.

          * Hợp tác kinh tế-thương mại có nhiều tiềm năng
          Trên nền tảng quan hệ chính trị vững chắc, hợp tác kinh tế-thương mại giữa Việt Nam và Malaysia liên tục phát triển. Đây là lĩnh vực hợp tác song phương đạt kết quả tích cực trong những năm gần đây khi Malaysia luôn nằm trong nhóm các đối tác thương mại và đầu tư lớn của Việt Nam.
Hiện Malaysia là đối tác thương mại lớn thứ 2 của Việt Nam trong ASEAN (sau Thái Lan) và thứ 9 trên thế giới, và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của Việt Nam trong ASEAN. Trong khi Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Malaysia trong ASEAN.
          Kim ngạch thương mại hai chiều đạt 12,5 tỷ USD năm 2021 (tăng 25,3% so với cùng kỳ 2020); đạt 14,67 tỷ USD năm 2022 (tăng 14,8% so với năm 2021). Trong 6 tháng đầu năm 2023, kim ngạch song phương đạt 6,07 tỷ USD. Hai nước dự kiến đạt mục tiêu kim ngạch song phương 18 tỷ USD vào năm 2025 và đang hướng tới mục tiêu đạt 25 tỷ USD vào năm 2030.
           Việt Nam xuất chủ yếu sang Malaysia điện thoại và linh kiện, dầu thô, gạo, cà phê, hải sản; nhập khẩu chủ yếu máy vi tính và sản phẩm điện tử, máy móc thiết bị, xăng dầu, hàng điện gia dụng và linh kiện, hoá chất.
           Trong lĩnh vực đầu tư, Malaysia là nhà đầu tư lớn thứ hai trong ASEAN tại Việt Nam (sau Singapore), đứng thứ 10/140 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, với 702 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đăng ký 13 tỷ USD (chủ yếu là giáo dục đào tạo, sản xuất, phân phối điện, khí, nước, công nghiệp chế biến, chế tạo). Malaysia đã đầu tư vào nhiều tỉnh, thành phố của Việt Nam, trong đó đứng đầu là TP Hồ Chí Minh, tiếp theo là Trà Vinh, Hà Nội và các địa phương khác.
Ở chiều ngược lại, Việt Nam có 21 dự án đầu tư còn hiệu lực sang Malaysia với tổng vốn đăng ký đạt 853 triệu USD, đứng thứ 9/78 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư ra nước ngoài của Việt Nam (tính đến tháng 3/2022).
          Hiện nay rất nhiều doanh nghiệp và nhà đầu tư Malaysia quan tâm tới thị trường Việt Nam. Họ nhận thấy Việt Nam còn rất nhiều cơ hội đầu tư, hợp tác và kinh doanh, không chỉ trong lĩnh vực kinh tế-thương mại mà còn trong kết nối trở lại du lịch, giao lưu nhân dân, giáo dục và lao động. Trong khi đó, thị trường Malaysia đang rất cần lực lượng lao động cũng như có nhiều tiềm năng về hợp tác du lịch và đầu tư. Trong lĩnh vực hợp tác về thực phẩm theo tiêu chuẩn Hồi giáo Halal, Malaysia là một trong những nước có thế mạnh và đi đầu trong việc xây dựng tiêu chuẩn, thúc đẩy hợp tác đối với các mặt hàng mà Việt Nam có thế mạnh như nông sản, thủy-hải sản và các mặt hàng xuất khẩu khác. Các mặt hàng này của Việt Nam sẽ không chỉ nhập khẩu vào thị trường Malaysia mà còn trung chuyển qua Malaysia tới các thị trường Hồi giáo ở Trung Đông và các nơi khác trên thế giới.
           Cùng với hợp tác kinh tế, hợp tác an ninh-quốc phòng giữa hai nước cũng không ngừng được đẩy mạnh. Hai bên duy trì trao đổi đoàn các cấp và giao lưu, đào tạo, trao đổi kinh nghiệm, trao đổi thông tin liên quan đến công tác phòng, chống khủng bố, tội phạm mạng, tội phạm xuyên quốc gia. Năm 2015, hai bên đã ký Hiệp định về hợp tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia.
           Ngoài ra, hợp tác song phương trong các lĩnh vực lao động, giáo dục, du lịch… cũng ghi nhận nhiều kết quả tốt đẹp. Hiện Việt Nam có khoảng 12.000 người đang làm việc hợp pháp tại Malaysia, chiếm gần 1% tổng số lao động là người nước ngoài, làm việc tại Malaysia. Hai bên đang triển khai Bản ghi nhớ về tuyển dụng, việc làm và hồi hương người lao động nhân chuyến thăm chính thức của Thủ tướng Malaysia tới Việt Nam (3/2022), thay thế Bản ghi nhớ 2015 (hết hạn tháng 8/2020).
          Bên cạnh đó là khoảng hơn 1.000 lưu học sinh viên Việt Nam du học tại Malaysia. Hai bên đã ký Bản ghi nhớ (MoU) về hợp tác giáo dục (ngày 6/3/2019), thay cho Bản ghi nhớ ký năm 2004.
Về du lịch, hai bên đã ký kết Hiệp định hợp tác du lịch năm 1994. Kể từ khi miễn thị thực cho công dân hai nước mang hộ chiếu phổ thông (tháng 9/2001) và cải thiện kết nối hàng không, lượng du khách Malaysia đến Việt Nam tăng nhanh. Malaysia nằm trong nhóm 10 thị trường gửi khách lớn nhất của Việt Nam. Trước đại dịch COVID-19, tổng trao đổi khách hai nước năm 2019 đạt khoảng 1 triệu lượt. Năm 2022, Việt Nam đón hơn 170.000 lượt khách Malaysia; Malaysia cũng đón khoảng 170.000 lượt khách Việt Nam.
          Trong hợp tác phòng, chống đại dịch COVID-19, Việt Nam đã triển khai công tác viện trợ y tế cho Malaysia trị giá 50.000 USD (tương ứng 6.500 bộ đồ bảo hộ PPE); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng đã tặng Quốc hội Malaysia 20.000 chiếc khẩu trang y tế thông qua Đại sứ quán Malaysia tại Hà Nội (ngày 13/5/2020)…
           Cộng đồng người Việt Nam tại Malaysia hiện có khoảng 30.000 người, là cầu nối góp phần thúc đẩy quan hệ truyền thống giữa hai nước ngày một tốt đẹp hơn.
Có thể thấy, trong 5 thập kỷ qua, quan hệ giữa Việt Nam-Malaysia luôn được các thế hệ lãnh đạo hai nước không ngừng vun đắp, phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu, góp phần củng cố quan hệ hữu nghị, hợp tác sâu rộng giữa hai nước, đem lại lợi ích, phồn thịnh chung cho nhân dân hai nước vì mục tiêu hòa bình, ổn định cho khu vực và trên thế giới.  Và chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim (ngày 20 và 21/7/2023) tiếp tục củng cố tin cậy chính trị, thúc đẩy hợp tác nhiều mặt, đưa quan hệ song phương đi vào thực chất, hiệu quả hơn./.
            Trọng Đức (tổng hợp)