Trận Him Lam (13/3/1954)

Cụm cứ điểm Him Lam (Pháp gọi là trung tâm đề kháng Bêatrixơ) là một trong những trung tâm đề kháng ngoại vi kiên cố nhất của quân Pháp, nằm ở phía đông bắc thuộc Phân khu Bắc tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phù, trên đường 41 từ Tuần Giáo vào, cách trung tâm Mường Thanh 2,5 km. Cụm cứ điểm có 3 cứ điểm trên 5 điểm cao, trong đó cứ điểm 102 ở phía tây gồm 2 điểm cao 515 và 507, là khu phòng ngự chủ yếu có sở chỉ huy tiểu đoàn; cứ điểm 101A ở đông bắc gồm 2 điếm cao 517 và 505; cứ điểm 101B ở phía đông nam là đồi trọc, thấp hơn các cứ điểm 102 và 101A. Các cứ điểm có nhiều lô cốt và chiến hào, vòng ngoài có 4 đến 6 hàng rào dây thép gai và nhiều bãi mìn, giữa các cứ điểm có hàng rào và bãi min ngăn cách; trung tâm có hệ thống hoả lực bố trí chặt chẽ và được trọng pháo 105 mm và 155 mm của tập đoàn cứ điểm chi viện. Lực lượng địch bố trí là Tiểu đoàn 3 thuộc Bán lữ đoàn 13 Lê dương (3/13DBLE) có 750 quân.
Thực hiện nhiệm vụ tiến công cụm cứ điểm Him Lam mở màn chiến dịch, Đại đoàn 312 (thiếu Trung đoàn 165) được tăng cường 2 đại đội sơn pháo 75 mm (6 khẩu), 2 đại đội cối 120 mm (8 khẩu), 2 đại đội cối 82 mm (8 khẩu); trong quá trình chiến đấu còn được 2 đại đội lựu pháo 105 mm chi viện trực tiếp, Đại đoàn Công pháo 351 bắn phá hoại công sự và kiềm chế pháo binh địch, Đại đoàn 316 tổ chức nghi binh và xây dựng trận địa tiến công ở phía đông. Theo kế hoạch chiến đấu, Đại đoàn 312 sử dụng Trung đoàn 141 là lực lượng chủ yếu, trong đó Tiều đoàn 11 làm nhiệm vụ chủ công, tiến công trên hướng bắc, tiêu diệt cứ điểm 102; Tiểu đoàn 428 làm nhiệm vụ trợ công, tiến công trên hướng đông bắc, tiêu diệt cứ điểm 101 A; 1 tiểu đoàn làm lực lượng dự bị. Trung đoàn 209 sử dụng Tiểu đoàn 130 tiến công trên hướng đông nam tiêu diệt cứ điểm 101B, Tiểu đoàn 166 làm lực lượng dự bị của đại đoàn, 1 tiểu đoàn chặn quân địch phản kích trên đường 41.

Đêm 11.3, các đơn vị bắt đầu xây dựng trận địa xuất phát xung phong; trong ngày 12.3 bị địch dùng máy bay, đại bác bắn phá cửa rừng và đưa bộ binh, xe ủi ra san lấp trận địa chiến hào của ta. Đêm 12.3, ta tiếp tục xây dựng lại trận địa xuất phát xung phong, nhưng khoảng 12 giờ ngày 13.3, địch lại điều 1 đại đội bộ binh cùng 2 xe tăng từ Mường Thanh ra san lấp trận địa. Trước tình hình đó, Bộ chỉ huy chiến dịch sử dụng pháo lựu 105 mm bắn 20 quả vào cụm cứ điểm Him Lam, phá vờ nhiều công sự địch và buộc lực lượng địch ra san lấp phải rút chạy về Mường Thanh, tạo điều kiện cho Đại đoàn tiến hành chiếm lĩnh trận địa. Trên hướng thứ yếu, do có đường hào ngụy trang kín đáo, Tiểu đoàn 130 đã áp sát cứ điểm 101B lúc 16 giờ 30 phút; trên hướng chủ yếu, 2 tiểu đoàn 428 và 11 thuộc Trung đoàn 141 phải tổ chức vượt sông Nậm Rốm và tiến quân qua một khoảng trống dưới làn hoả lực địch, nên bộ đội chiếm lĩnh khó khăn hơn, song vẫn đúng thời gian quy định. 17 giờ 5 phút ngày 13.3, pháo chiến dịch tiếp tục bắn cấp tập vào các trận địa pháo của địch ở điểm cao 307A, 307B, chân đồi A và D của tập đoàn cứ điểm, sau đó chuyến sang bắn phá sân bay Mường Thanh và các cứ điếm 102, 101B của cụm cứ điểm Him Lam. Đòn hoả lực phủ đầu của ta đánh trúng vị trí chỉ huy của địch ở cụm cứ điểm Him Lam, cắt đứt liên lạc và khống chế có hiệu quả sân bay Mường Thanh và các trận địa pháo địch.

Tranh thủ thời cơ địch bị chế áp, trên hướng đông nam, Tiểu đoàn 130 được sự chi viện có hiệu quả của sơn pháo và đơn vị trợ chiến, chỉ sau 40 phút, trung đội bộc phá đã mở được cửa xuyên qua trên 100 m rào kẽm gai và bãi mìn. Ta nhanh chóng xung phong vượt cửa mở đánh địch bên trong, sau 1 giờ chiến đấu, ta tiêu diệt gọn Đại đội Lê dương 11, làm chủ cứ điếm 101B. Ở cứ điểm 101A, đại đội chủ công của Tiểu đoàn 428 vừa mở xong hàng rào cuối cùng thì bị hỏa lực của lô cốt tiền duyên địch bắn chặn dữ dội, xung kích không vượt được cửa mở, Tiểu đội trưởng Phan Đình Giót lao mình lấp lỗ châu mai, tạo cơ hội cho đơn vị xung phong diệt địch; đến 22 giờ 30 phút, làm chủ cứ điểm. Trên hướng chủ yếu, Tiểu đoàn 11 phải vượt qua quãng trống, tiếp cận khó khăn nên mở cửa chậm. Lúc này địch bắt đầu dồn hoả lực ngăn chặn, bắn 6 nghìn đạn pháo xuống khu vực xung quanh Him Lam. Đại đội 243 mở được 7 hàng rào thì gặp 2 hoả điểm của địch bắn chéo cánh sẻ không lên được, cuộc chiến đấu trước cửa mở diễn ra quyết liệt suốt 4 giờ liền. Đại đoàn điều Tiểu đoàn 166 (lực lượng dự bị) vào chiến đấu đồng thời lệnh cho Tiểu đoàn 428 đánh sang phối họp với Tiểu đoàn 11 diệt cứ điểm 102. Được sự hỗ trợ của Tiểu đoàn 428 sau khi làm chủ cứ điểm 101A, đồng thời được pháo cấp trên chi viện, Tiểu đoàn 11 nhanh chóng vượt cửa mở, chia cắt tiêu diệt quân địch trong cứ điểm 102; đến 23 giờ 30 phút, Đại đoàn 312 làm chủ Him Lam. Kết quả, ta diệt hơn 200, bắt 370 quân địch, diệt gọn Tiểu đoàn 3 của Bán lữ đoàn Lê dương 13; ta hi sinh 193 người, bị thương 137 người.
Trận Him Lam mở đầu chiến dịch Điện Biên Phủ là trận đánh công kiên, hiệp đồng binh chủng đạt hiệu suất chiến đấu cao, góp phần phá vỡ tuyến phòng thủ ngoại vi của địch, tạo thế uy hiếp trung tâm Mường Thanh từ hướng bắc và đông bắc, tạo thế phát triển cho đợt hai chiến dịch giành thắng lợi.

Nguồn: Bách Khoa toàn thư Quân sự Việt Nam, Quyển 1: Lịch sử Quân sự (Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân - năm 2015)