Tư liệu gốc của Pháp viết về chiến dịch và hành trình đến Việt Nam

Hà Nội (TTXVN 7/5/2024) Vào những ngày này, khi đến thăm Bảo tàng Lịch sử Báo chí Việt Nam tại thủ đô Hà Nội, khách tham quan sẽ thấy những tờ báo Pháp có tuổi đời đến 70 năm được trưng bày ở đây. Không chỉ đơn thuần là những tờ báo cũ bình thường, đây chính là những tờ báo đầu tiên đăng tin thất trận của thực dân Pháp tại chiến dịch Điện Biên Phủ. 70 năm sau, người lưu giữ chúng đã tặng lại Bảo tàng Báo chí Việt Nam.

“Điện Biên Phủ đã thất thủ”, “Ngừng bắn ở Đông Dương”, “Tranh cãi quanh bàn tròn hội nghị Geneva”… đó là những hàng tít nổi bật trên trang nhất của tờ L’Humanité số ra ngày 8/5/1954 và France-soir số ra ngày 9-10/5/1954.

Chỉ một ngày sau Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954), ở cách xa hàng vạn km, các tờ báo Pháp đồng loạt đăng tin đội quân viễn chinh Pháp thất thủ tại chiến trường Điện Biên Phủ. Từ đó đến nay đã 70 năm. Ít ai còn giữ những trang báo đăng tải sự thất bại này của quân đội thực dân Pháp, nếu không phải là các trung tâm tư liệu. Nhưng với thú vui sưu tập các loại sách báo, tem thư và bưu thiếp, cùng tình cảm đặc biệt với Việt Nam, ông Jean-Marie Jacquemin đã giữ được một số tờ báo mang ý nghĩa lịch sử này cho đến ngày nay.

Ngồi đọc lại những hàng tít lớn trên trang nhất của các báo cũ về Điện Biên Phủ, ông Jean-Marie Jacquemin say sưa kể nguồn gốc những tờ báo mà cha ông đã lưu giữ, rồi chuyển lại cho ông, cùng đam mê sưu tầm các thông tin về những sự kiện lớn. Ông cho biết do ảnh hưởng từ cha, ông đã giữ rất nhiều bài báo về các sự kiện trên thế giới, trong đó có cả cuộc chiến tranh Đông Dương và thất bại của đội quân viễn chinh Pháp ở Việt Nam. Nhưng do không còn chỗ chứa nên ông đã phải lọc bớt, chỉ giữ những tờ báo nói về những sự kiện quan trọng.  Ông chia sẻ với phóng viên TTXVN tại Pháp: “Tôi cũng chẳng bao giờ nghĩ sẽ có dịp nhắc đến chúng. Vậy nên, khi nhìn lại những bài báo đăng tải các sự kiện về chiến tranh Đông Dương, về sự thất trận của quân đội thực dân Pháp tại Điện Biên Phủ, hay về hòa bình của Việt Nam… tôi đã nghĩ các bạn sẽ rất quan tâm đến những tư liệu này, nên muốn dành tặng lại các bạn”.

Sưu tầm tem thư, bưu thiếp, báo chí là thú vui "cha truyền con nối" của ông từ khi còn bé. Thời kỳ còn đi làm, công việc kỹ thuật viên ở Nhà in báo Le Monde lại càng giúp ông có điều kiện tiếp xúc với thông tin và báo chí. Đến bây giờ ở tuổi gần 90, ông Jacquemin vẫn còn giữ nhiều bài báo về các sự kiện trong nước và quốc tế khác. Ông cho biết rất thích sưu tầm báo chí vì đó cũng là một phần của di sản và có ích cho các bạn trẻ hoặc những ai muốn tra cứu, tham khảo, để biết được những gì diễn ra trong lịch sử. Ông tâm sự với ánh mắt đầy vẻ tiếc nuối: "Thế giới bây giờ phát triển nhanh quá. Internet và truyền hình đang thay thế hoàn toàn báo giấy. Những lớp người cổ như chúng tôi thấy đó là điều đáng tiếc, vì với truyền hình, mọi thứ diễn ra chớp nhoáng, nhiều khi chẳng nhớ hết nổi. Và rồi người ta cũng ít đọc báo hàng ngày hơn, nên ký ức cũng không lưu giữ được gì".

Nói về Việt Nam, gương mặt phúc hậu, mang đậm nếp gấp thời gian của người đàn ông này trở nên vui vẻ hơn. Ông Jean-Marie Jacquemin bày tỏ tình cảm khâm phục về một đất nước nhỏ bé, nhưng đã có thể tiến hành các cuộc kháng chiến và giành thắng lợi trước thực dân và đế quốc lớn như Pháp và Mỹ. Ông cũng đánh giá cao việc Pháp và Việt Nam đã khép lại quá khứ để cùng nhau hướng tới tương lai, có một mối quan hệ tốt đẹp suốt 50 năm qua. Ông chia sẻ: “Các cuộc chiến đều sẽ kết thúc bằng hiệp định hòa bình với những thỏa thuận mang tính nhân văn. Trong tương lai, điều cần thiết là thúc đẩy hơn nữa mối quan hệ giữa Pháp và Việt Nam thông qua phát triển văn hóa và du lịch để hai nước hiểu nhau hơn”.

Trước đó, với tình cảm đặc biệt dành cho Việt Nam, ông Jean-Marie Jacquemin đã hiến tặng cho Bảo tàng Báo chí Việt Nam một số tài liệu sách báo có giá trị liên quan đến Việt Nam và cuốn sách "1968-1973 Verrières-le-Buisson: Bến bờ bình yên" do ông biên soạn.

Cuốn sách là tuyển tập hàng trăm bài báo của Pháp và quốc tế viết về chiến tranh ở Việt Nam và tiến trình đàm phán Hiệp định Paris, được coi là một trong những quá trình đàm phán kéo dài nhất thế kỷ 20, cũng như sự hiện diện của phái đoàn Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ở ngôi nhà số 49, nay là 17 phố Cambacérès, thuộc thành phố Verrières-le-Buisson, trong thời gian đàm phán và ký kết Hiệp định Paris từ 1968 đến 1973. Các bài báo được ông Jacquemin sưu tập trong nhiều năm và in thành sách lần đầu tiên vào năm 2013 nhân kỷ niệm 40 năm ngày ký Hiệp định Paris, sau đó được tái bản có bổ sung năm 2023, nhân dịp kỷ niệm 50 năm sự kiện này.

Nhìn lại hành trình đến với Việt Nam của những tờ báo Pháp, bà Trần Kim Hoa, Giám đốc Bảo tàng Báo chí Việt Nam nhấn mạnh ý nghĩa của việc những tờ báo tư liệu quý giá xuất bản ở nước Pháp từ những năm 50-70 của thế kỷ trước hiện diện tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam. Bà Kim Hoa khẳng định: "Điều này luôn là mong muốn cháy bỏng của những người làm bảo tàng, nhằm phục vụ các đồng nghiệp báo chí và công chúng tham quan, nhất là trong bối cảnh hai nước kỷ niệm 70 chiến dịch Điện Biên Phủ". 

Cuối năm 2023 và đầu năm 2024, nhờ có sự kết nối thành công của Cơ quan thường trú Thông tấn xã Việt Nam tại Pháp, nhà sưu tầm tư nhân người Pháp Jean-Marie Jacquemin không chỉ biết đến Bảo tàng Báo chí Việt Nam mà còn dành cho công chúng Việt Nam cơ hội được thưởng lãm ngay tại Việt Nam một số di sản báo chí thế giới và một số hiện vật gốc liên quan đến báo chí Pháp, đặc biệt là những số báo về chiến dịch Điện Biên Phủ. Điều này giúp công chúng Việt Nam hiểu được sự quan tâm của người Pháp và báo chí Pháp từ 70 năm trước đây đối với câu chuyện về chiến dịch Điện Biên Phủ mà không ít người dân Pháp lúc đó gọi là “thảm kịch” và “sự sụp đổ”.

Không những thế, ông Jean-Marie Jacquemin còn trao tặng Bảo tàng những tờ báo Pháp đưa tin về Hiệp định đình chiến Geneva nhằm khôi phục hòa bình ở Đông Dương hay các số báo đưa tin trận bom đầu tiên mà Không quân Mỹ ném xuống miền Bắc Việt Nam năm 1964, Hiệp định hòa bình Paris được ký kết năm 1973, cùng những vấn đề liên quan đến cuộc chiến tranh ở Việt Nam sau năm 1954 .

Bà Trần Kim Hoa đánh giá cao tình cảm mà ông Jean-Marie Jacquemin dành cho Việt Nam nói chung và đối với Bảo tàng Báo chí Việt Nam nói riêng, thông qua việc chuyển nhượng và trao tặng những hiện vật báo chí gốc quý giá đó./.

Nguyễn Thu Hà