Quan hệ Việt Nam-Phần Lan

I.  Chính trị - ngoại giao:

Phần Lan thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam ngày 25/01/1973. Đại sứ quán Phần Lan tại Hà Nội được thành lập năm 1974 và Việt Nam mở Đại sứ quán tại Helsinki vào cuối năm 2005. Quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác nhiều mặt được hai nước duy trì và phát triển tốt đẹp.

Hai bên thường xuyên trao đổi đoàn các cấp.

Lãnh đạo Phần Lan thăm Việt Nam: Tổng thống Tarja Halonen (02/2008); Thủ tướng Matti Vanhanen thăm chính thức (11/2009) và dự ASEM 5 (10/2004); Chủ tịch Quốc hội Sauli Niinistö (01/2010) và nhiều đoàn cấp Bộ trưởng khác.

Lãnh đạo Việt Nam thăm Phần Lan: Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết (5/2010); các Thủ tướng: Phạm Văn Đồng (5/1977), Võ Văn Kiệt (6/1995), Phan Văn Khải (9/1999), Nguyễn Tấn Dũng (9/2006); các Phó Thủ tướng: Nguyễn Sinh Hùng (2008), Nguyễn Thiện Nhân (2009), Hoàng Trung Hải (9/2014); các Phó Chủ tịch Quốc hội: Nguyễn Đức Kiên (4/2010), Phùng Quốc Hiển (9/2016); Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh (10/2017); Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình (09/2019).

Tiếp xúc bên lề: Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng gặp Thủ tướng Phần Lan Alexander Stubb bên lề Hội nghị ASEM 10 tại Milan (10/2014); Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gặp Thủ tướng Phần Lan Juha Sipilä bên lề Hội nghị ASEM 11 tại Mông Cổ (07/2016); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân gặp Chủ tịch Quốc hội Phần Lan Maria Lohela bên lề Hội nghị Thượng đỉnh các nữ Chủ tịch Quốc hội thế giới (12/2016); Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gặp Thủ tướng Phần Lan bên lề Hội nghị ASEM 12 tại Brussels (10/2018)

II. Kinh tế - thương mại - đầu tư:

Đây là lĩnh vực ưu tiên hàng đầu của Phần Lan trong quan hệ với Việt Nam. Kim ngạch xuất nhập khẩu hai nước liên tục tăng qua các năm. Năm 2017, kim ngạch thương mại hai chiều đạt 458 triệu USD (tăng 40% so với 2016), trong đó xuất khẩu từ Việt Nam sang Phần Lan đạt 165 triệu USD, nhập khẩu đạt 293 triệu USD. Kim ngạch thương mại năm 2018 đạt 400 triệu USD (giảm 12% so với 2017), trong đó xuất khẩu đạt 164 triệu USD, nhập khẩu đạt 236 triệu USD. Năm 2019, kim ngạch hai chiều đạt 365,2 triệu USD với 247,7 triệu USD nhập khẩu và 117,5 triệu USD xuất khẩu. Năm 2020, kim ngạch hai chiều đạt 337,4 triệu USD với 196,6 triệu USD nhập khẩu và 140,8 triệu USD xuất khẩu. Đến hết tháng 07/2021, kim ngạch hai chiều đạt 348,8 triệu USD với 160,3 triệu USD nhập khẩu và 188,5 triệu USD xuất khẩu.[1]

Về đầu tư, tính đến hết tháng 07/2021, Phần Lan có 29 dự án có hiệu lực với tổng vốn đăng ký 23,632 triệu USD, đứng thứ 70/140 nước và vùng lãnh thổ đầu tư trực tiếp tại Việt Nam[2]. Cho đến nay, chưa có doanh nghiệp Việt Nam nào đầu tư sang Phần Lan.

III. Hợp tác phát triển:

Về viện trợ: Phần Lan liên tục dành viện trợ không hoàn lại cho ta từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao đến nay và không áp đặt các điều kiện chính trị trong chính sách viện trợ. Tổng số tiền viện trợ của Phần Lan cho ta từ trước đến nay khoảng 340 triệu USD, tập trung vào lĩnh vực cấp thoát nước, xóa đói giảm nghèo, thích ứng với biến đổi khí hậu, lâm nghiệp... Theo chính sách phát triển của Phần Lan trong những năm gần đây và do Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình, Phần Lan sẽ không cung cấp thêm viện trợ không hoàn lại cho Việt Nam nói riêng và các nước khác trên toàn thế giới nói chung, chỉ tiếp tục cung cấp viện trợ để hoàn thành hết các chương trình đang thực hiện.

Ngày 23/3/2017, Bộ Ngoại giao Phần Lan đã công bố Chiến lược quốc gia mới về hợp tác phát triển song phương giai đoạn 2016 - 2020 với Việt Nam, được xây dựng trên cơ sở quan hệ hai nước đang trong giai đoạn chuyển đổi, nhằm mục tiêu thay thế dần hợp tác phát triển bằng hợp tác cùng có lợi, dành ưu tiên nhiều hơn cho một số lĩnh vực thế mạnh của Phần Lan gồm cung cấp nước sạch và an toàn, phát triển công nghiệp rừng, công nghệ và đổi mới sáng tạo, năng lượng và các giải pháp năng lượng sạch, giáo dục đào tạo, y tế.

Về tín dụng ưu đãi: Chương trình tín dụng ưu đãi của Phần Lan tại Việt Nam được thực hiện từ năm 2003 đến nay, với tổng cộng 20 dự án đã ký Hiệp định vay, tổng giá trị khoảng 150 triệu EUR, tập trung vào các lĩnh vực chủ yếu như y tế, điện lực, cấp nước, thoát nước, xử lý rác, phòng cháy chữa cháy. Trong giai đoạn 2014-2016, phía Phần Lan ngừng chương trình tín dụng ưu đãi này, chỉ xem xét tài trợ trong danh sách các dự án đã nộp đề xuất tài trợ. Từ 2017, Chính phủ Phần Lan mở lại chương trình tín dụng ưu đãi với tên gọi mới là Public Investment Facility (PIF) - Công cụ Đầu tư công. Ngày 21/01/2021, hai nước đã ký Hiệp định khung giữa hai Chính phủ về các dự án được tài trợ trong Chương trình đầu tư công của Phần Lan.

IV. Các lĩnh vực khác:

1. Giáo dục - Đào tạo

- Ngày 05/02/2009, Bộ GD&ĐT Việt Nam và Bộ Giáo dục Phần Lan đã ký MOU về hợp tác giáo dục, theo đó, Phần Lan sẽ giúp Việt Nam đào tạo tiến sĩ trong lĩnh vực công nghệ thông tin, y tế, môi trường, lâm ngư nghiệp... Trong chuyến thăm Phần Lan từ 26 - 29/8/2017, Bộ trưởng GDĐT Phùng Xuân Nhạ đã ký mới Bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực giáo dục với Bộ trưởng Giáo dục và Văn hóa Phần Lan Sanni Grahn - Laasonen. Nhân dịp này, 18 Bản ghi nhớ hợp tác giữa hai Bộ Giáo dục và các cơ sở giáo dục hai nước cũng đã được ký kết, tập trung chủ yếu vào 4 lĩnh vực: (i) Chuyển giao tài liệu về chương trình và sách giáo khoa, chuyển giao công nghệ đào tạo trực tuyến; (ii) xem xét khả năng mở thêm trường phổ thông Phần Lan ở Hà Nội; (iii) hợp tác liên kết đào tạo đại học; (iv) phối hợp đào tạo, bồi dưỡng giáo viên các bậc học.

- Hiện có khoảng hơn 2500 sinh viên Việt Nam sang Phần Lan du học, chủ yếu theo hình thức tự tục, học ngành quản trị kinh doanh, công nghệ thông tin và du lịch.

2. Khoa học - Công nghệ:

Hai nước đã ký MOU về hợp tác KHCN Việt Nam - Phần Lan ngày 5/6/1995 tại Helsinki. Trong giai đoạn từ 2008 đến nay, hai nước đã ký chính thức Hiệp định khung Chương trình đối tác đổi mới sáng tạo Việt Nam - Phần Lan (IPP). Chương trình IPP giai đoạn I diễn ra trong ba năm 2009 – 2012 với kinh phí là 6,3 triệu Euro; giai đoạn II diễn ra trong bốn năm 2014 – 2018 với kinh phí là 11 triệu Euro.

Ngày 08/3/2016, Bộ KHCN và Quỹ Công nghệ và Đổi mới sáng tạo Tekes Phần Lan đã ký MOU nhằm thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực KHCN. Hiện nay, Chương trình BEAM Việt Nam với Tekes đang được tích cực trao đổi và triển khai, nhằm giúp đỡ các doanh nghiệp và viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức phi chính phủ... có thể liên kết hợp tác nghiên cứu chung, phát triển sản phẩm tiêu thụ trên thị trường Việt Nam và Phần Lan.

3. Tài nguyên và Môi trường:

Năm 2010, Chính phủ Phần Lan thông qua Viện Khí tượng Phần Lan đã viện trợ không hoàn lại cho Việt Nam khoản kinh phí khoảng 500.000 euro để thực hiện Dự án “Hỗ trợ hiện đại hóa phục vụ khí tượng thủy văn tại Việt Nam” từ năm 2010 đến năm 2012. Năm 2011, Chính phủ Phần Lan thông qua Cục Địa chất Phần Lan viện trợ không hoàn lại cho VN khoản kinh phí 350.000 euro để Dự án “Phát triển và thực hiện các chiến lược thích ứng với biến đổi khí hậu tại các vùng ven biển Việt Nam” (VIETADAPT) (từ 11/2011 đến 12/2013) nhằm tăng cường năng lực và hỗ trợ thực hiện “Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu”. Hiện Bộ Tài nguyên và Môi trường đang thực hiện Dự án “Nâng cấp khả năng đo mưa, bão và giông sét của Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia” với tín dụng ưu đãi của Phần Lan.  

4. Nước - Môi trường:

Giai đoạn 1985 - 2001, Phần Lan đã hỗ trợ Chương trình Cấp nước Hà Nội, thực hiện trong 4 giai đoạn với tổng vốn viện trợ 84 triệu euro. Giai đoạn 1990 - 2004, Phần Lan hỗ trợ Chương trình Cấp nước và Vệ sinh Hải Phòng với tổng vốn viện trợ 24 triệu euro, góp phần quan trọng trong việc hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng và hỗ trợ kỹ thuật cho Hà Nội và Hải Phòng; phát triển năng lực cho các Bộ, ngành liên quan; hỗ trợ xây dựng cơ chế chính sách phục vụ công tác quản lý trong lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật.

Giai đoạn 2004 - 2016, Chính phủ Phần Lan hỗ trợ Bộ Xây dựng Chương trình Nước và Vệ sinh tại các Thị trấn nhỏ ở Việt Nam (WSPST) với tổng viện trợ 35 triệu euro, hỗ trợ 8 tỉnh miền Bắc Việt Nam (Hải Phòng, Hưng Yên, Thái Bình, Cao Bằng, Bắc Cạn, Hà Giang, Tuyên Quang, Yên Bái) 22 dự án cấp nước và 19 dự án thoát nước. Năm 2016, WSPST hỗ trợ Bộ Xây dựng trong biên soạn Hướng dẫn lập dự toán vận hành, bảo dưỡng công trình cấp thoát nước; hỗ trợ Chương trình quốc gia về chống thất thoát, thất thu nước sạch; xây dựng Dự thảo Luật Cấp nước.

5. Năng lượng:

Ngày 17/08/2010, Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Ngoại giao Phần Lan đã tiến hành ký MOU về hợp tác trong Chương trình Đối tác Năng lượng và Môi trường dành cho khu vực Mê Kông (EEP Mekong). EEP Mekong (2009-2012) giúp tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ năng lượng tái tạo (RE) và công nghệ năng lượng tái tạo (RET) tại các khu vực nông thôn, tập trung hướng tới đối tượng dân tộc thiểu số và phụ nữ nông thôn nghèo; đẩy mạnh phát triển đầu tư vào RE và RET; phát triển dự án và đầu tư vào hiệu quả năng lượng; tăng cường nhận thức và các công cụ để hỗ trợ phát triển dự án RE và xây dựng khung pháp lý và chính sách liên quan; và tăng khả năng tiếp cận thông tin và nguồn tài chính cho phát triển RE và RET. Ngân sách của Chương trình - 7,9 triệu Euro - do Bộ Ngoại giao Phần Lan và Quỹ Phát triển Bắc Âu (NDF) tài trợ; có 09 dự án được Chương trình EEP-Mekong chấp nhận tài trợ tại Việt Nam.

VI. Cộng đồng người Việt Nam tại Phần Lan:

Cộng đồng người Việt Nam tại Phần Lan hiện có khoảng 11.000 người, bao gồm các đối tượng đi tỵ nạn từ những năm 1980 (khoảng 2.000 người), người nhập cư diện đoàn tụ gia đình và học sinh sinh viên học tập ở lại lập nghiệp, hầu hết chăm chỉ làm ăn, tuân thủ luật pháp nước sở tại, hòa nhập tốt với xã hội. Hội người Việt tại Phần Lan được thành lập vào tháng 06/2007, có nhiều hoạt động thiết thực như sinh hoạt văn hóa, dạy tiếng Việt, hỗ trợ tư vấn pháp lý, làm từ thiện, hướng về nguồn,… Hội sinh viên, thanh niên Việt Nam tại Phần Lan được thành lập ngày 01/11/2008 bao gồm các sinh viên du học, thanh niên, sinh viên Việt kiều tại Phần Lan.

VII. Các hiệp định đã ký giữa hai nước:

Hiệp định Khuyến khích và bảo hộ đầu tư ký ngày 21/02/2008

Bản Ghi nhớ về Hợp tác Khoa học – công nghệ ký ngày 21/02/2008

Bản Ghi nhớ về Hiệp định vận chuyển hàng không ký ngày 21/02/2008

Hiệp định về hỗ trợ tài chính cho Quỹ Ủy thác ngành Lâm nghiệp ký ngày 21/02/2008

Hiệp định về dự án hỗ trợ kỹ thuật quản lý chương trình 135 giai đoạn II ký ngày 12/06/2008

Bản Ghi nhớ về hợp tác giáo dục-đào tạo ký ngày 05/02/2009

Hiệp định về hợp tác trong chương trình nước và vệ sinh tại các thị trấn ở VN giai đoạn II ký ngày 20/8/2009

Bản Ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực chính sách lao động và công nghiệp ký ngày 16/11/2009

Bổ sung Hiệp định về việc Phần Lan ủng hộ tài trợ cho chương trình phát triển kinh tế-xã hội ở các vùng dân tộc thiểu số và miền núi cực kỳ khó khăn giai đoạn 2007-2010, ký ngày 20/05/2010.

Hiệp định Đối tác đổi mới sáng tạo – IPP ký ngày 23/07/2009

Thỏa thuận về Hợp tác phát triển ngành lâm nghiệp tại Việt Nam ký ngày 13/01/2010

Hiệp định khung về các dự án được tài trợ theo chương trình tín dụng ưu đãi

 Hiệp định phòng chống tội phạm có tổ chức

 Hiệp định vận chuyển hàng không Việt Nam – Phần Lan ký ngày 20/10/2014

 18 Văn bản Ghi nhớ hợp tác giữa các trường học Việt Nam và đối tác Phần Lan ký ngày 28/08/2017

 Bản Ghi nhớ hợp tác trong lĩnh vực Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo ký ngày 16/10/2018

 Hiệp định khung về các dự án được tài trợ trong Chương trình đầu tư công của Phần Lan ký ngày 21/1/2021

         Cập nhật tháng 8/2021

[Nguồn: Bộ Ngoại giao]

[1] Theo số liệu Xuất nhập khẩu nước/vùng lãnh thổ tháng 07/2021.  Tổng Cục Hải quan

[2] Theo số liệu Đầu tư trực tiếp nước ngoài đến ngày 20/7/2021, Bộ Kế hoạch và Đầu tư